Και μετά την επιστροφή τι; Αυτό είναι από τα ερωτήματα για το οποίο πλέον ζητείται απάντηση μετά τον επαναπατρισμό ενός μεγάλου αριθμού εικόνων που είχαν κλαπεί από εκκλησίες και μοναστήρια του Νομού Ιωαννίνων και όχι μόνο.
Με την ανακοίνωση του Υπουργείου Πολιτισμού την Τετάρτη για τον επαναπατρισμό έντεκα ακόμη εικόνων που βρέθηκαν στην Temple Gallery του Λονδίνου, δέκα εκ των οποίων είχαν κλαπεί τα Χριστούγεννα του 2009 από τον Ιερό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Κουκούλι, έκλεισε ένας πρώτος κύκλος, ωστόσο οι έρευνες συνεχίζονται με αμείωτη ένταση και σε πολλές κατευθύνσεις από το Τμήμα Αρχαιοκαπηλίας της Ελληνικής Αστυνομίας και την INTERPOL.
Στο Βυζαντινό Μουσείο Ιωαννίνων βρίσκονται αυτή τη στιγμή μόνο τέσσερις από τις εικόνες που επέστρεψαν από την Αγγλία και την Ολλανδία, αυτές που είχαν κλαπεί από το ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Βισικό Καλουτά το Σεπτέμβριο του 2005, το ναό Αγίου Τρύφωνα Βίκου τον Οκτώβριο του 2009 και τον ναό Αγίου Νικολάου Ηλιοχωρίου τον Απρίλιο του 2009. Όλες οι υπόλοιπες παραμένουν για συντήρηση και φύλαξη στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο στην Αθήνα, ωστόσο σύντομα και αυτές θα επιστρέψουν στα Γιάννενα, με την 8η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων να βρίσκεται σε συνεννόηση με το Υπουργείο Πολιτισμού, προκειμένου να παρουσιαστούν σε μία μεγάλη έκθεση στους επόμενους μήνες.
Όσο για το που θα καταλήξουν στη συνέχεια, δεν υπάρχει καμία απόφαση και οι σκέψεις είναι πολλές και διαφορετικές.
Δύσκολη η επιστροφή στις εκκλησίες
Σχεδόν σίγουρο είναι πως οι εικόνες αυτές δεν πρόκειται να επιστρέψουν ξανά στις εκκλησίες από τις οποίες κλάπηκαν, αν και η ανακοίνωση μιας τέτοιας απόφασης είναι βέβαιο πως θα προκαλέσει αντιδράσεις στις τοπικές κοινωνίες, που δε θα έχουν σχέση μόνο με το λατρευτικό αίσθημα, αλλά και με τη σημασία που έχουν για την προσέλκυση τουριστών.
Σε αυτό που συμφωνούν, ωστόσο, όλοι οι υπεύθυνοι, είναι πως οι εκκλησίες της περιοχής δεν διαθέτουν επαρκή μέτρα φύλαξης, είναι δύσκολο να εποπτεύονται από τους λιγοστούς κατοίκους των χωριών και ουδείς θέλει να γίνουν ξανά έρμαιο στα χέρια αρχαιοκάπηλων.
Ως εκ τούτου, η λύση που προκρίνεται, είναι η δημιουργία αντιγράφων για την τοποθέτηση στις εκκλησίες, η φύλαξη και έκθεση των εικόνων σε άλλο χώρο και η παραχώρησή τους στις θρησκευτικές εορτές της κάθε περιοχής.
Την ελπίδα να υπάρξουν εξελίξεις το ταχύτερο δυνατό εξέφρασε ο πρόεδρος της Αδελφότητας Κουκουλίου Σπύρος Τσουμάνης, διατυπώνοντας και ένα παράπονο για το ότι δεν τους έχει ενημερώσει κανείς και οι όποιες συζητήσεις γίνονται μόνο με την εκκλησιαστική επιτροπή.
«Είχαμε αποφασίσει σε συνεργασία με την εκκλησιαστική επιτροπή να κάνουμε αντίγραφα, αλλά μας είπαν να περιμένουμε. Εμείς αυτό που θέλουμε είναι να μην είναι άδεια η εκκλησία και να μπορούν όλοι να βλέπουν τα κειμήλια του παρελθόντος. Καταθέσαμε και μία ακόμη πρόταση με συγχωριανούς μας από την Αθήνα, να γίνει στην πρωτεύουσα μία έκθεση των εικόνων που βρίσκονται εκεί, αλλά ούτε γι’ αυτό υπάρχει κάποια εξέλιξη», τόνισε χαρακτηριστικά.
Από την πλευρά της η Προϊσταμένη της 8ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Βαρβάρα Παπαδοπούλου δεν αποκλείει την περίπτωση να επιστραφούν κάποιες από τις εικόνες είτε στις εκκλησίες, είτε σε κάποιους άλλους χώρους στους Δήμους και να μην παραμείνουν στο Βυζαντινό Μουσείο. Ωστόσο, θέτει μία σειρά από προϋποθέσεις που άπτονται των μέτρων ασφαλείας, αλλά και να υπάρχουν ενεργά εκκλησιαστικά συμβούλια που να εγγυώνται για την προστασία των εκκλησιαστικών κειμηλίων περασμένων αιώνων.
Πρόταση για εκκλησιαστικό μουσείο
Την πάγια πρότασή του για δημιουργία ενός εκκλησιαστικού μουσείου διατυπώνει ο Δήμαρχος Ζαγορίου Γαβριήλ Παπαναστασίου, τονίζοντας ότι η μόνη λύση που μπορεί να εγγυηθεί την ασφάλεια του εκκλησιαστικού πλούτου, είναι να συγκεντρωθούν οι εικόνες μεγάλης αξίας σε έναν χώρο που θα θωρακιστεί με τα πιο σύγχρονα μέσα ασφαλείας και ταυτόχρονα θα πληροί τις προϋποθέσεις για να μπορούν να εκτίθενται οι εικόνες και να τις βλέπουν οι επισκέπτες του νομού.
Ο κ. Παπαναστασίου, αν και δεν διατυπώνει ξεκάθαρα την πρόταση το μουσείο αυτό να είναι στο Ζαγόρι, εν τούτοις αυτή την άποψη πρεσβεύει με γνώμονα ότι ο χώρος φιλοξενίας των εικόνων δικαιωματικά πρέπει να βρίσκεται εκεί που ανήκουν σήμερα τα περισσότερα θρησκευτικά κειμήλια.
Μάλιστα, μιλώντας στην «Ε», υπογράμμισε πως στο Δήμο Ζαγορίου υπάρχουν πολλοί κατάλληλοι χώροι, όπως για παράδειγμα στο Καπέσοβο, στο Τσεπέλοβο, στο Κουκούλι και στα Άνω Πεδινά.
Όσον αφορά, τέλος, το αν θα επιστρέψουν σύντομα οι εικόνες στους φυσικούς τους χώρους, η εκτίμησή του είναι ότι κάτι τέτοιο θα αργήσει πολύ.
Κοντά στην πρόταση του Δημάρχου Ζαγορίου είναι και η άποψη που διατυπώνει ο Περιφερειάρχης Ηπείρου Αλέξανδρος Καχριμάνης, με τη διαφορά ότι προτείνει τη φιλοξενία των εικόνων σε χώρους ανά δήμο, ταυτόχρονα με την τοποθέτηση αντιγράφων στις εκκλησίες.
Από την άλλη, δηλώνει κάθετα αντίθετος να παραμείνουν οι εικόνες στο Βυζαντινό Μουσείο, σημειώνοντας ότι πρέπει να υπάρχουν πόλοι έλξης επισκεπτών σε κάθε περιοχή.
Την πάγια πρότασή του για δημιουργία ενός εκκλησιαστικού μουσείου διατυπώνει ο Δήμαρχος Ζαγορίου Γαβριήλ Παπαναστασίου, τονίζοντας ότι η μόνη λύση που μπορεί να εγγυηθεί την ασφάλεια του εκκλησιαστικού πλούτου, είναι να συγκεντρωθούν οι εικόνες μεγάλης αξίας σε έναν χώρο που θα θωρακιστεί με τα πιο σύγχρονα μέσα ασφαλείας και ταυτόχρονα θα πληροί τις προϋποθέσεις για να μπορούν να εκτίθενται οι εικόνες και να τις βλέπουν οι επισκέπτες του νομού.
Ο κ. Παπαναστασίου, αν και δεν διατυπώνει ξεκάθαρα την πρόταση το μουσείο αυτό να είναι στο Ζαγόρι, εν τούτοις αυτή την άποψη πρεσβεύει με γνώμονα ότι ο χώρος φιλοξενίας των εικόνων δικαιωματικά πρέπει να βρίσκεται εκεί που ανήκουν σήμερα τα περισσότερα θρησκευτικά κειμήλια.
Μάλιστα, μιλώντας στην «Ε», υπογράμμισε πως στο Δήμο Ζαγορίου υπάρχουν πολλοί κατάλληλοι χώροι, όπως για παράδειγμα στο Καπέσοβο, στο Τσεπέλοβο, στο Κουκούλι και στα Άνω Πεδινά.
Όσον αφορά, τέλος, το αν θα επιστρέψουν σύντομα οι εικόνες στους φυσικούς τους χώρους, η εκτίμησή του είναι ότι κάτι τέτοιο θα αργήσει πολύ.
Κοντά στην πρόταση του Δημάρχου Ζαγορίου είναι και η άποψη που διατυπώνει ο Περιφερειάρχης Ηπείρου Αλέξανδρος Καχριμάνης, με τη διαφορά ότι προτείνει τη φιλοξενία των εικόνων σε χώρους ανά δήμο, ταυτόχρονα με την τοποθέτηση αντιγράφων στις εκκλησίες.
Από την άλλη, δηλώνει κάθετα αντίθετος να παραμείνουν οι εικόνες στο Βυζαντινό Μουσείο, σημειώνοντας ότι πρέπει να υπάρχουν πόλοι έλξης επισκεπτών σε κάθε περιοχή.
Δεν επαρκεί το Βυζαντινό Μουσείο
Η όποια συζήτηση θα ανοίξει το επόμενο διάστημα, είναι σαφές πως δε θα αφορά αποκλειστικά και μόνο τις εικόνες που επαναπατρίστηκαν, αλλά το σύνολο των αγιογραφιών μεγάλης αξίας που βρίσκονται διάσπαρτες σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του νομού Ιωαννίνων.
Ως εκ τούτου, ακόμη και αν βρεθούν τα σχετικά κονδύλια για την κατασκευή πιστών αντίγραφων, το ερώτημα είναι που θα καταλήξουν οι πρωτότυπες εικόνες.
Η εύρεση χώρων, ως εκ τούτου, καθίσταται κάτι παραπάνω από επιτακτική, καθώς και να ήθελε το Βυζαντινό Μουσείο να εκθέτει τις πρωτότυπες, δε διαθέτει τους κατάλληλους χώρους. «Δε μπορούμε ούτε να τις στοιβάξουμε, ούτε να τις βάλουμε στα υπόγεια», τόνισε χαρακτηριστικά η προϊσταμένη της 8ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων Βαρβάρα Παπαδοπούλου, η οποία εξέφρασε την αντίθεσή της σε μία τέτοια προοπτική, διατυπώνοντας παράλληλα και επιφυλάξεις για το ποιοι και πως θα κατασκευάσουν την πληθώρα των αντιγράφων που απαιτούνται.
Στην Τουρκία εντοπίζονται οι έρευνες
Σε ότι αφορά το μέτωπο των ερευνών, αλλά και τον εντοπισμό των αρχαιοκάπηλων, δεν υπάρχουν σημαντικές εξελίξεις το τελευταίο διάστημα, πέρα από την ταυτοποίηση κάποιων υπόπτων για τους οποίους αναμένεται να σχηματιστούν δικογραφίες και να οδηγηθούν στον Εισαγγελέα.
Το πιο ενδιαφέρον ίσως νέο στοιχείο έχει να κάνει με τα κανάλια μέσω των οποίων έφτασε κάποιες από τις κλεμμένες εικόνες του Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου Κουκουλίου, αλλά και του Ναού Αγίου Αθανασίου της Κοινότητας Σαμαρίνας, στην Temple Gallery του Λονδίνου.
Σύμφωνα με στοιχεία που διαθέτουν το υπουργείο Πολιτισμού, το Τμήμα Αρχαιοκαπηλίας της Ελληνικής Αστυνομίας και η πρεσβεία της Ελλάδας στην Αγγλία, οι εικόνες βρέθηκαν αρχικά στην Κωνσταντινούπολη και υπάρχουν από εκεί τιμολόγια αγοράς από κάποιο υπαίθριο παζάρι. Για το λόγο αυτό η Interpol διεξάγει έρευνες στη γειτονική χώρα, ενώ αναζητήσεις γίνονται και στην Ιταλία και στη Ρωσία.
Στόχος είναι όχι μόνο να βρεθούν κάποιες ακόμη φορητές εικόνες, αλλά και οι δεσποτικές που κοσμούσαν τα τέμπλα των ναών και αφαιρέθηκαν.
Η όποια συζήτηση θα ανοίξει το επόμενο διάστημα, είναι σαφές πως δε θα αφορά αποκλειστικά και μόνο τις εικόνες που επαναπατρίστηκαν, αλλά το σύνολο των αγιογραφιών μεγάλης αξίας που βρίσκονται διάσπαρτες σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του νομού Ιωαννίνων.
Ως εκ τούτου, ακόμη και αν βρεθούν τα σχετικά κονδύλια για την κατασκευή πιστών αντίγραφων, το ερώτημα είναι που θα καταλήξουν οι πρωτότυπες εικόνες.
Η εύρεση χώρων, ως εκ τούτου, καθίσταται κάτι παραπάνω από επιτακτική, καθώς και να ήθελε το Βυζαντινό Μουσείο να εκθέτει τις πρωτότυπες, δε διαθέτει τους κατάλληλους χώρους. «Δε μπορούμε ούτε να τις στοιβάξουμε, ούτε να τις βάλουμε στα υπόγεια», τόνισε χαρακτηριστικά η προϊσταμένη της 8ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων Βαρβάρα Παπαδοπούλου, η οποία εξέφρασε την αντίθεσή της σε μία τέτοια προοπτική, διατυπώνοντας παράλληλα και επιφυλάξεις για το ποιοι και πως θα κατασκευάσουν την πληθώρα των αντιγράφων που απαιτούνται.
Στην Τουρκία εντοπίζονται οι έρευνες
Σε ότι αφορά το μέτωπο των ερευνών, αλλά και τον εντοπισμό των αρχαιοκάπηλων, δεν υπάρχουν σημαντικές εξελίξεις το τελευταίο διάστημα, πέρα από την ταυτοποίηση κάποιων υπόπτων για τους οποίους αναμένεται να σχηματιστούν δικογραφίες και να οδηγηθούν στον Εισαγγελέα.
Το πιο ενδιαφέρον ίσως νέο στοιχείο έχει να κάνει με τα κανάλια μέσω των οποίων έφτασε κάποιες από τις κλεμμένες εικόνες του Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου Κουκουλίου, αλλά και του Ναού Αγίου Αθανασίου της Κοινότητας Σαμαρίνας, στην Temple Gallery του Λονδίνου.
Σύμφωνα με στοιχεία που διαθέτουν το υπουργείο Πολιτισμού, το Τμήμα Αρχαιοκαπηλίας της Ελληνικής Αστυνομίας και η πρεσβεία της Ελλάδας στην Αγγλία, οι εικόνες βρέθηκαν αρχικά στην Κωνσταντινούπολη και υπάρχουν από εκεί τιμολόγια αγοράς από κάποιο υπαίθριο παζάρι. Για το λόγο αυτό η Interpol διεξάγει έρευνες στη γειτονική χώρα, ενώ αναζητήσεις γίνονται και στην Ιταλία και στη Ρωσία.
Στόχος είναι όχι μόνο να βρεθούν κάποιες ακόμη φορητές εικόνες, αλλά και οι δεσποτικές που κοσμούσαν τα τέμπλα των ναών και αφαιρέθηκαν.
Του ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΖΕΛΕΤΑ από την Ελευθερία
ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΑΜΕ ΣΤΟ: http://www.epirusonline.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου