ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΕΙΤΕ ΜΑΖΙ ΜΑΣ ΣΤΟ:

iliochori@gmail.com


30 Απρ 2011

Η ιστορία του ευεργέτη Μιχ. Αναγνωστόπουλου από το Πάπιγκο.

Αναζητώντας στο διαδίκτυο διάφορες πληροφορίες για το Ζαγόρι, στη σελίδα της εφημερίδας Ηπειρωτικός Αγών των Ιωαννίνων (www.agon.gr), βρήκα ένα δημοσίευμα της 15 Φεβρουαρίου 2009, στο οποίο περιγράφεται, με λίγα λόγια, η ιστορία του ευεργέτη Μιχαήλ Αναγνωστόπουλου από το Πάπιγκο. Ενός ανθρώπου, ο οποίος προσέφερε πάρα πολλά στον τόπο μας και στην ανθρωπότητα αλλά δυστυχώς λίγοι είναι αυτοί που γνωρίζουν για την προσφορά του. Το αξιόλογο αυτό δημοσίευμα  αναφέρει τα ακόλουθα: 

Από την Καραβατιά στο Άγαλμα της Ελευθερίας

«Το όνομα ανήκει στην Ελλάδα, η φήμη του στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά το έργο του στην Ανθρωπότητα». Η ιστορία ενός ευεργέτη του Μιχαήλ Αναγνωστόπουλου γνωστή ανά τον κόσμο, άγνωστη όμως σε πολλούς εδώ στα Γιάννενα. Κι όμως η πόλη του χρωστάει διανοίξεις δρόμων, ανεγέρσεις σχολικών κτιρίων. Εδώ δίπλα μας στη Βηλαρά και την Καραβατιά. Ενώ, το όνομα του αναγράφεται στο άγαλμα της Ελευθερίας, δεν… χώρεσε ακόμη σε κάποιον από τους δρόμους της δικής μας πόλης. Ο Κωσταντίνος Διαμαντής πρών Πρόεδρος της Διαχειριστικής Επιτροπής Κληροδοτήματος «Μιχαήλ Αναγνωστόπουλου», μας γράφει για την ιστορία του.
.....................................................................................
Αυτή την εποχή παίζεται στην Αθήνα, στο θέατρο ΑΛΦΑ, το έργο του Ουίλιαμ Γκίμπσον: «Το Θαύμα της Άννυ Σάλιβαν». Ένας από τους εκπαιδευτές και Διευθυντής του Σχολείου Τυφλών Κωφαλάλων παιδιών, όπου και συμβαίνει το «θαύμα» που λέγεται Έλεν Κέλλερ, είναι ο Michael Anagnos, δικός μας Μιχαήλ Αναγνωστόπουλος. Ο Μιχαήλ Αναγνωστόπουλος γεννήθηκε στο, Τουρκικής τότε Επικράτειας, Πάπιγκο Ζαγορίου το 1837. Τον τράβηξαν τα Γράμματα. Φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και το 1861 αναγορεύτηκε Διδάκτωρ της Φιλοσοφίας με βαθμό άριστα, σε ηλικία 24 ετών.
Εργάστηκε ως δημοσιογράφος στην εφημερίδα «Εθνοφύλακας».
Τo 1866, κατά την Κρητική Επανάσταση, ο μεγάλος Φιλέλληνας ανθρωπιστής, αμερικανός γιατρός Σαμουήλ Χάου με την οικογένειά του ήρθε στην Ελλάδα, με μεγάλη βοήθεια σε χρήμα και εφόδια για τους Κρήτες Επαναστάτες, όπως είχε κάνει και κατά την αρχή της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 οπότε και ως νεαρός γιατρός περιέθαλψε τον τότε Ελληνικό Στρατό επί έξη συνεχή χρόνια.
Κατά τη δεύτερη αποστολή του, γνώρισε τον δημοσιογράφο Μιχαήλ Αναγνωστόπουλο με τον οποίο συνεργάστηκε για την απονομή της βοήθειας στους επαναστατημένους Κρήτες και τις οικογένειές τους που είχαν καταφύγει σε διάφορα νησιά του Αιγαίου ως πρόσφυγες, κυνηγημένοι από τους Τούρκους.
Με το τέλος της αποστολής του, ο Σαμουήλ Χάου πρότεινε στον Μιχαήλ Αναγνωστόπουλο να τον πάρει στην Αμερική. Το ανήσυχο πνεύμα του Αναγνωστόπουλου δέχτηκε τη νέα πρόκληση και στα τέλη του 1867 διασχίζει τον ωκεανό μαζί με την οικογένεια Σαμουήλ Χάου, τη σύζυγό του και τις δυο κόρες του.
Ιδρυτής του Ινστιτούτου Τυφλών της Βοστόνης Perkins, ο Χάου αφήνει διάδοχό του τον  Μιχαήλ Αναγνωστόπουλο και το Διοικητικό Συμβούλιο τον εξέλεξε Διευθυντή. Ο Μιχαήλ Αναγνωστόπουλος επέκτεινε τη Σχολή Τυφλών και ίδρυσε Νηπιαγωγείο για τυφλά κωφάλαλα παιδιά. Εκεί συντελέστηκε το θαύμα της Άννυ Σάλιβαν και του Μάϊκλ Ανάγκνος και η μικρή, τυφλή κωφάλαλη Έλεν Κέλλερ κατάφερε να γίνει διδάκτωρ της Φιλοσοφίας, επιστήμονας της Αγωγής, γνωστή συγγραφέας, ανθρωπίστρια και έζησε προσφέροντας και η ίδια ως τα βαθιά της γεράματα.
Ο Μιχαήλ Αναγνωστόπουλος δεν ξέχασε τη γενέτειρά του. Στο Πάπιγκο έστειλε χρήματα να χτιστεί και καινούργιο Σχολείο στη μικρή συνοικία απ’ όπου και καταγόταν και να λειτουργούν τα δυο Σχολεία, να πληρώνονται οι δάσκαλοι (τότε δεν τους πλήρωνε το Δημόσιο) και ό,τι άλλο χρειαζόταν η εκπαίδευση των Παπιγκιωτών. Τα Σχολεία σε μνήμη της μητέρας του Καλίνας ζήτησε να ονομαστούν «Καλίνεια Σχολεία».
Ο ίδιος όρισε τετραμελή Επιτροπή καθώς και τον τρόπο που θα διαχειρίζονται τα χρήματά του, όπως και αργότερα το Κληροδότημά του. Με εντολή του και με τα χρήματά του αγοράστηκε το 1900 ένα μεγάλο «κτήμα» στα Γιάννενα, μεταξύ της σημερινής οδού Βηλαρά και της συνοικίας Καραβατιά, έκτασης 7.5 στρεμάτων.
Ο Μιχαήλ Αναγνωστόπουλος πέθανε με παράξενο τρόπο το 1906 στο Βουκουρέστι όπου, μετά από μεγάλη περιοδεία στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία, επισκεπτόταν τις Ελληνικές κοινότητες και έδινε διαλέξεις.
Άφησε σημαντικό Κληροδότημα στο Πάπιγκο και στην Κόνιτσα, με διαφορετικές Επιτροπές να διαχειρίζονται τα χρήματά του με δικό του Κανονισμό και το «κτήμα» στα Ιωάννινα περιήλθε στο Κληροδότημα Παπίγκου.

Στα Γιάννενα

Το 1950, η Διαχειριστική Επιτροπή Κληροδοτήματος «Μιχαήλ Αναγνωστόπουλου» ανταποκρίθηκε στην παράκληση του Μακαριστού Μητροπολίτου Σπυρίδωνα, και δώρισε στα Αγαθοεργά Καταστήματα της Ιεράς Μητροπόλεως Ιωαννίνων το μεγαλύτερο τμήμα του «κτήματος» για να χτιστεί Σχολείο. Έτσι το 1952 χτίστηκε το σημερινό 15ο Δημοτικό Σχολείο και αργότερα, το 1984, το νεώτερο 5ο Δημοτικό Σχολείο που φέρει και την ονομασία «Βαλάνειος Σχολή». Διανοίχτηκαν επίσης η οδός «Γυναικών Πίνδου» και η οδός «Ευλογίου Κουρίλα» (1880 - 1961 Μητροπολίτη Κορυτσάς).
Στην Αμερική εγκωμίασαν το έργο του και τίμησαν τη μνήμη του Μιχαήλ Αναγνωστόπουλου, ο Κυβερνήτης της  Μασαχουσέτης μεταξύ των άλλων είπε: «Το όνομα του Μιχαήλ Αναγνωστόπουλου ανήκει στην Ελλάδα, η φήμη του στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά το έργο του στην Ανθρωπότητα». Το όνομά του είναι γραμμένο στο Άγαλμα της Ελευθερίας των ΗΠΑ.
Στην πατρίδα του, γίνεται μνημόσυνο στη μνήμη του από τις Επιτροπές του Κληροδοτήματός του στην Κόνιτσα και το Πάπιγκο. Έχουν εκδοθεί τέσσερα βιβλία σχετικά με τη ζωή του και τις επιστολές του από Παπιγκιώτες και έχει φιλοτεχνηθεί η προτομή του στη είσοδο του Σχολείου.
Μήπως και η πόλη των Ιωαννίνων θα έπρεπε να μνημονεύσει κάπου το όνομά του; Η Διαχειριστική Επιτροπή Κληροδοτήματος «Μιχαήλ Αναγνωστόπουλου» Παπίγκου είχε ζητήσει παλαιότερα να ονομασθεί ένας δρόμος με το όνομά του. Ο Δήμος Ιωαννίνων δεν αποκρίθηκε θετικά. Μήπως θα έπρεπε κάποιο από τα Σχολεία του συγκροτήματος της οδού Γυναικών Πίνδου να ονομαστεί «Αναγνωστοπούλειο»; Κατά τη γνώμη μου θα είναι τιμή για την Εκπαίδευση να μνημονεύεται το όνομά του σε ένα Ελληνικό Εκπαιδευτήριο.

Όποιος βιάζεται σκοντάφτει!!!

Ο μικρούλης που βλέπετε στην τελευταία φωτογραφία, κάποια στιγμή ξέφυγε από  την προσοχή της μάνας του.  Υπερεκτίμησε τις δυνάμεις του και προσπάθησε νωρίς να πετάξει, για να γνωρίσει τον κόσμο. 
Βιάστηκε όμως!

Δεν ήταν έτοιμο και τώρα κινδυνεύει.
Η μητέρα του στις άλλες δύο φωτογραφίες το καλεί απεγνωσμένα να επιστρέψει στη φωλιά του.



Σημείωση:  Οι φωτογραφίες και το κείμενο είναι του συγχωριανού μας Ηλία Παπανικολάου!

29 Απρ 2011

Μεσ' το δικό μου το χωριό.

Στο δημοτικό τραγούδι που ακολουθεί παίζει κλαρίνο ο Ναπ. Δάμος και στο τραγούδι είναι ο Χρήστος Γατσέλος από τη Λάιστα. Μιά γνήσια Ζαγορίσια φωνή που μας διασκεδάζει κάθε χρόνο στο πανηγύρι του χωριού μας. 
Ας τον ακούσουμε!




Χαράδρα Βίκου.


Κόβει στα δύο το βουνό!
Το φαράγγι του Βίκου σφραγίζει με την παρουσία του το Ζαγόρι και την μεγαλοπρεπή  οροσειρά της Τύμφης.  Από τα  πιο εντυπωσιακά φυσικά τοπία της Ευρώπης έχει σπάνια γεωλογική και οικολογική αξία.  Τα πετρώματα της χαράδρας είναι σκληροί ασβεστόλιθοι που η ηλικία τους κυμαίνεται από 37 έως 150 εκατομμύρια χρόνια. Μεγάλο μέρος του φαραγγιού διασχίζει ο ποταμός Βοϊδομάτης, από τα πιο κρύα και πιο καθαρά ποτάμια της Ευρώπης.

«Χάσμα γενεών»
Οι δύο άκρες του ανοίγουν ένα γεωλογικό χάσμα μήκους πάνω από 16 χλμ. και βάθους που σε ορισμένα σημεία ξεπερνά το 1200 μέτρα. Με πλούσια χλωρίδα και πολλά ενδημικά και φαρμακευτικά φυτά, αλλά και σπουδαία πανίδα, ο Βίκος μαζί με το συγγενικό οικοσύστημα του γειτονικού ποταμού Αώου, αποτελεί από το 1973 τον περίφημο Εθνικό Δρυμό Βίκου-Αώου. Επίσης από το 2005 οι δύο χαράδρες αποτελούν την καρδιά του νεοσύστατου Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου, που απλώνεται σε μια έκταση 2.000 τετρ, χλμ. Σε περιοχέςε του  Ζαγορίου, της Κόνιτσας, του Μετσόβου και στα δυτικά του Νομού Γρεβενών.

Καταφύγιο άγριας ζωής
Ο Βίκος αποτελεί ένα από το τελευταία καταφύγια της άγριας ζωής. Εδώ ζουν η αρκούδα, ο λύκος, το αγριόγιδο, το ζαρκάδι, ο χρυσαετός και ο ασπροπάρης. Στο Βοϊδομάτη κολυμπά η άγρια πέστροφα και στην πλούσια παραποτάμιο βλάστηση βρίσκει  καταφύγιο η σπάνια  βίδρα.

Συναρπαστικό ταξίδι
Το φαράγγι χωρίζεται σε τρία τμήματα. Αρχίζει με το μικρό αλλά απόκρημνο φαράγγι Σελάτο ή Bικάκι ανάμεσα από τα χωριά Τσεπέλοβο, Καπέσοβο και Κήποι. Περνά από τα μοναδικά γεφύρια του Κεντρικού Ζαγορίου, όπως το τρίτοξο γεφύρι Καλογερικό και το μονότοξο γεφύρι του Νούτσου. Συνεχίζει με το κυρίως τμήμα της χαράδρας ανάμεσα από τη Βίτσα, το Μονοδέντρι, το Καπέσοβο και το Βραδέτο  για να καταλήξει στο εκκλησάκι της Παναγίας ανάμεσα από τα χωριά Πάπιγκο και Βίκος,  άπου και οι  κύριες πηγές του ποταμού Βοϊδομάτη. Στο τελευταίο τμήμα του φαραγγιού, ανάμεσα από τα χωριά Πάπιγκο, Βίκος, Αρίστη, Άγιος Μηνάς και Κλειδωνιά, η παρουσία τον νερού είναι κυρίαρχη και πλήθος πηγών σχηματίζουν τον ποταμό Βοϊδομάτη.

Η συμβολή των Βλάχων στην Επανάσταση του 1821

Η συμβολή των Βλάχων της Ελλάδος στην εθνικοαπελευθερωτική Επανάσταση του 1821 και στους αγώνες του Γένους είναι γνωστή. Οι Βλάχοι αγωνιστές ανήκαν κυρίως στο σώμα των Μακεδόνων. Η συμμετοχή τους στην υπεράσπιση της πόλης του Μεσολογγίου και στην ακόλουθη ηρωική έξοδο διασώθηκε ποικιλότροπα. Βλάχοι νέοι, από την Σαμαρίνα, το γεγονός αποτύπωσε η λαϊκή μούσα στο δημοτικό τραγούδι  «Παιδιά της Σαμαρίνας» και από τα χωριά της ανατολικής Πίνδου κατέβηκαν να υπερασπιστούν το πολιορκούμενο Μεσολόγγι. Σώθηκαν ελάχιστοι.
Για πρώτη φορά από της ιδρύσεώς της φέτος η Πανελλήνια Ομπσπονδία Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων έλαβε επίσημα μέρος στις εκδηλώσεις 2011 προς Τιμή της Εξόδου στην Ιερά Πόλη του Μεσολογγιού. Συμμετείχαν με καταθέσεις στεφάνων ο πρόεδρος της ΠΟΠΣΒ κ. Μιχάλης Μαγειρίας και η Γραμματέας κ. Αγγελική Νιτσιάκου.
Σε δηλώσεις  του ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων  κ. Μιχάλης Μαγειρίας επισήμανε: «Η συμμετοχή αυτή υπαγορεύεται από το χρέος μας ως ελεύθερων πλέον πολιτών έναντι όσων έπεσαν για την ελευθερία της Πατρίδας. Παράλληλα η διατήρηση κι ανάδειξη της μνήμης του γεγονότος συμβάλλει στην ανάδειξη των αγώνων και της πολύπλευρης προσφοράς των Βλάχων Ελλήνων προς το Έθνος και την Πατρίδα».

28 Απρ 2011

Και δεύτερο ορφανό αρκουδάκι βρέθηκε στα Τρίκαλα.

Και δεύτερο ορφανό αρκουδάκι «υιοθέτησε» ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ από τη δασική περιοχή των Τρικάλων.
Το αρκουδάκι βρέθηκε χωρίς τη μητέρα του, από κτηνοτρόφο, στα λιβάδια Περτουλίου και εν ώρα βοσκής του κοπαδιού του την Μεγάλη Παρασκευή, στις 22/4, όπως ισχυρίζεται ο ίδιος. Ο κτηνοτρόφος μετέφερε το μικρό αρκουδάκι στη στάνη του και το «φιλοξένησε» σε ασφαλές σημείο προκειμένου να μη διατρέξει κίνδυνο από τα σκυλιά του κοπαδιού.
Η Ομάδα Άμεσης Επέμβασης για την Άγρια Ζωή, του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ, ειδοποιήθηκε το μεσημέρι του Μεγάλου Σαββάτου από τον κτηνοτρόφο, ο οποίος ήθελε να ενημερωθεί για την ασφαλέστερη και πιο ενδεδειγμένη αντιμετώπιση του περιστατικού, με πρόθεση να κρατήσει το ζώο «για να το χαρεί». Ευτυχώς και για το καλό του ζώου, ο κτηνοτρόφος δέχτηκε τις συστάσεις των ειδικών για την άμεση παραλαβή του ζώου και η επιχείρηση μεταφοράς στις εγκαταστάσεις του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ, έληξε λίγο μετά την Ανάσταση, τις πρώτες πρωινές ώρες της Κυριακής του Πάσχα.
Η παραλαβή του ζώου πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με τα Δασαρχεία Τρικάλων και Καλαμπάκας καθώς και τα Αστυνομικά Τμήματα των δύο πόλεων.
Η μικρή «Νίτα», που σημαίνει αρκούδα στα ινδιάνικα, είναι μια θηλυκή αρκουδίτσα, 2,5 μηνών και βάρους μόλις 6 κιλών. Το ζώο, όταν βρέθηκε στο δάσος ήταν εξασθενημένο και πολύ φοβισμένο. Η Νίτα μεταφέρθηκε στον ΑΡΚΤΟΥΡΟ, στον ίδιο χώρο με τον μικρό John, όπου και δέχεται εντατική περιποίηση και φροντίδα. Δείχνει ήδη πιο δυνατή και ζωηρή από τον θετό αδερφό της, αν και ακόμα λίγο φοβισμένη, σύμφωνα με τις παρατηρήσεις των φροντιστών του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ που βρίσκονται διαρκώς κοντά στα ζώα. Τα 2 μικρά αρκουδάκια ταΐζονται ανά 5ωρο με ειδικό σκεύασμα και μέλι για να τονωθεί η όρεξή τους.
Η ύπαρξη δεύτερης ορφανής αρκούδας, σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, προκαλεί ανησυχία στην Ερευνητική Ομάδα του ΑΡΚΤΟΥΡΟΥ καθώς είναι πολύ πιθανό οι μητέρες των αρκούδων αυτών να θανατώθηκαν. Ο φόνος θηλυκών αρκούδων οδηγεί στην απώλεια περισσότερων ατόμων του είδους. Επισημαίνουμε ότι ο φόνος αρκούδας, είδος που τελεί υπό εξαφάνιση, αποτελεί αξιόποινη πράξη και τιμωρείται με ποινή φυλάκισης.
Και για τη μικρή Νίτα, ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ θα ακολουθήσει ένα αυστηρό επιστημονικό πρωτόκολλο, δηλαδή, θα αποφευχθεί κάθε είδους έκθεση σε ανθρώπινη παρουσία ώστε να μην αναγνωρίσει τον άνθρωπο ως φίλο αλλά ως διαφορετικό είδος. Μετά τους πρώτους δύο μήνες παραμονής τους στον Κτηνιατρικό Σταθμό Περίθαλψης, τα αρκουδάκια θα μεταφερθούν στον Ειδικό Χώρο Επανένταξης που έχει δημιουργήσει ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ, ένα περιφραγμένο φυσικό δάσος έκτασης 10 στρεμμάτων, όπου και θα παρακολουθούνται με κάμερες. Εφόσον όλη η επιχείρηση κυλήσει ομαλά, τα αρκουδάκια θα αφεθούν ελεύθερα λίγο πριν το χειμέριο ύπνο, ώστε να φωλιάσουν φυσιολογικά και να ξυπνήσουν στη φύση.
Ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ θα καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να έχουν ο μικρός John και η Νίτα μια δεύτερη ευκαιρία στη φύση και να μην καταλήξουν αιχμάλωτες αρκούδες. Στην προσπάθεια αυτή, που αποτελεί ένα φιλόδοξο εγχείρημα, πρωτοποριακό και πολυέξοδο ο ΑΡΚΤΟΥΡΟΣ ζητάει την υποστήριξη των πολιτών και των φορέων για να μπορέσει να ανταπεξέλθει με επιτυχία στις δυσκολίες του εγχειρήματος ώστε να μην χάσουμε ούτε ένα άτομο αρκούδας από τη φύση αλλά ούτε και ένα κομμάτι της ζωής μας.

Απαγόρευση αλιείας στους ποταμούς της Ηπείρου

Με απόφαση του Περιφερειάρχη κ. Αλέξανδρου Καχριμάνη, απαγορεύεται η αλιεία ιχθύων και λοιπών υδρόβιων οργανισμών με κάθε αλιευτικό μέσο και εργαλείο σε όλα τα ποτάμια της Ηπείρου, τους παραποτάμους και τις πηγές αυτών, από 1ης Μαΐου μέχρι 15 Ιουνίου 2011. Η απόφαση αυτή αποσκοπεί στην προστασία της αναπαραγωγής των ιχθύων και λοιπών υδρόβιων οργανισμών που διαβιούν στα επιφανειακά νερά. Υπεύθυνες για την τήρηση της απόφασης είναι οι Αστυνομικές Υπηρεσίες, τα Δασαρχεία και όλες οι ανακριτικές αρχές. 

27 Απρ 2011

Καλωτά Ζαγορίου Ιωαννίνων.


Η Καλωτά   (ή Καλουτά) είναι χωριό του νομού Ιωαννίνων του ΔήμουΖαγορίου και είναι χτισμένο στις βόρειες πλαγιές του Μιτσικελίου, σε υψόμετρο 840 μέτρων, κυριολεκτικά μέσα στο δάσος, σε μια πανέμορφη τοποθεσία. Ο πληθυσμός του είναι 44 κάτοικοι σύμφωνα με την απογραφή του 2001.
Για την προέλευση του ονόματος υπάρχουν δύο εκδοχές. Η μία εκδοχή είναι ότι το όνομα προέρχεται από τη Σλαβική λέξη kald, που σημαίνει μαύρος και την κατάληξη –ota. Η άλλη εκδοχή, την οποία αναφέρει ο ιστοριοδίφης Ι. Λαμπρίδης, είναι ότι στην περιοχή εγκαταστάθηκαν μέλη οικογένειας των Ιωαννίνων με το επίθετο Καλωτά και έδωσαν το όνομά τους στοπ χωριό. Σύμφωνα μ’ αυτή την εκδοχή, δύο αδέρφια της οικογένειας αναχώρησαν από τα Γιάννενα και ο μέν ένας ίδρυσε το χωριό ο δε άλλος ίδρυσε τον παλιό οικισμό Κιουτσούκ Καλωτά κοντά στο Γρεβενίτι. Τότε μεταφέρθηκαν και εγκαταστάθηκαν στο χωριό οι κάτοικοι του χωριού Βουρλιάδες. Υπάρχει όμως και μία τρίτη εκδοχή σύμφωνα με την οποία το χωριό το ίδρυσαν κάτοικοι από τον παλιό οικισμό Βισοκκό, ο οποίος αναφέρεται στη συνθηκολόγηση με τους Τούρκους. Την μεγαλύτερη ακμή ακμή τη γνώρισε το χωριό στην εποχή του Αλή πασά, μεταξύ των ετών 1785 και 1825.
 
Από την Καλωτά καταγόταν και ο περίφημος Ρόβας ο οποίος με το καραβάνι του, το οποίο ξεκινούσε από τη Ντοβρά (Ασπράγγελοι), μετέφερε ταξιδιώτες  και εμπορεύματα από και προς τη Βλαχία.

Στις 23 Οκτωβρίου 1943, το χωριό κάηκε από τους Γερμανούς με αποτέλεσμα να καούν 70 περίπου σπίτια και να βρουν τραγικό θάνατο δύο κάτοικοί του.

Το χωριό έχει διατηρήσει αρκετά στοιχεία από την παραδοσιακή Ζαγορίσια αρχιτεκτονική και είναι χαρακτηρισμένο ως παραδοσιακός οικισμός.
 
Στην Καλωτά μπορείτε να επισκεφτείτε το Μοναστήρι της Παναγίας του Βισοκού που χρονολογείται από το 1114 αλλά και την εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος που χτίστηκε το 1854 και διαθέτει ένα πανέμορφο επιβλητικό καμπαναριό, τη Βρύση του Δεσπότη και πολλά πέτρινα γεφύρια.

ΠΗΓΕΣ :  www.greeklovers.gr, www.zagoroxoria.gr, www.kentrikozagori.gov.gr

Αλώνι!

Το αλώνι της Κοτσιώρος, στην είσοδο του Βραδέτου. Οι σημερινοί επισκέπτες, σαν με είδαν στον κήπο με ρώτησαν (...πηγαίνοντας για την Μπελόη) τι είναι αυτά τα κυκλικά κτίσματα εκεί στο εικόνισμα. Τους απάντησα ότι είναι αλώνια. Και βρήκα την ευκαιρία μέχρι να γυρίσουν, να το καθαρίσω τουλάχιστον αυτό της αφεντικίνας μου. Και όσο περνά ο καιρός θα το περιποιηθώ καλύτερα και γιατί όχι να κάνει ο σύλλογος ένα αλώνισμα. Καιρό έχουμε να κάνουμε τέτοια εκδήλωση και τώρα που έχουμε την γνώση, θα διαπρέψουμε! 
Στο γύρισμα, σαν το είδαν καθαρό και εν μέρει περιποιημένο, τράβηξαν τις φωτογραφίες τους και ξανακατηφόρισαν την Σκάλα.

26 Απρ 2011

Το ψήσιμο του οβελία στο Ηλιοχώρι!

Και στο Ηλιοχώρι, όπως και σε κάθε μέρος της πατρίδας μας, την Κυριακή του Πάσχα, ψήθηκε ο οβελίας. Μόνο που εκεί το κατσίκι ήταν σίγουρα ντόπιο και ψήθηκε σε παραδοσιακή ξύλινη σούβλα, όπως τον παλιό καλό καιρό, χωρίς τη βοήθεια ηλεκτρικών συσκευών. Στο γύρισμα της σούβλας βοήθησαν όλοι, μικροί και μεγάλοι κι έτσι το απόλαυσαν καλύτερα στο  πασχαλινό τραπέζι. 
Και του χρόνου με υγεία!!!



Σώα η 50χρονη που χάθηκε στο Βίκο

Σε πραγματική περιπέτεια εξελίχθηκε η εκδρομή που επιχείρησε μία 50χρονη γυναίκα από την Αθήνα, στην χαράδρα του Βίκου. Η γυναίκα ξεκίνησε από το Μονοδέντρι για να διασχίσει το φαράγγι, όμως έχασε τον προσανατολισμό της, με αποτέλεσμα να πέφτει το σκοτάδι και να περιπλανάται χωρίς να καταφέρνει να βρει τον δρόμο της επιστροφής.
Όταν το συμβάν έγινε αντιληπτό ενημερώθηκε η Πυροσβεστική, η οποία επενέβη και γρήγορα εντόπισε την πεζοπόρο.
Άνδρες της ΕΜΑΚ αλλά και εθελοντές από την Ελληνική Ένωση Έρευνας και Διάσωσης Ιωαννίνων μετέφεραν την 50χρονη στο Βίκο, σώα και αβλαβή.

Από την τελετή της Ανάστασης στο Ηλιοχώρι!

Με σύμμαχο τον πολύ καλό καιρό, αρκετοί ήταν οι συγχωριανοί μας αλλά και οι επισκέπτες που παρακολούθησαν φέτος την τελετή της Ανάστασης στον περίβολο του Ιερού Ναού του Αγίου Νικολάου, κάτω από τα κλαδιά του μεγάλου πλάτανου του χωριού μας!






25 Απρ 2011

Εικόνες από την Μ. Παρασκευή στο Ηλιοχώρι!

Αρκετοί ήταν οι χωριανοί μας που επέλεξαν φέτος να κάνουν Πάσχα στο Ηλιοχώρι και κοντά σ' αυτούς και κάποιοι φίλοι τους. Όπως με πληροφόρησαν, την Μ. Παρασκευή όλοι πήγαν στην εκκλησία και με κατάνυξη παρακολούθησαν την ακολουθία των παθών και την περιφορά του Επιταφίου. Οι εικόνες που ακολουθούν είναι από την Μ. Παρασκευή και σε νεότερη ανάρτησή μας θα σας δώσουμε εικόνες από το Μ. Σάββατο και την Κυριακή του Πάσχα.




24 Απρ 2011

Τον χαρακτηρισμό 11 κοινοτήτων ως μαρτυρικά χωριά ζητά ο Δήμος Ζαγορίου

Τον χαρακτηρισμό ως μαρτυρικών χωριών 11 τοπικών κοινοτήτων, πέραν των ήδη χαρακτηρισμένων, προτίθεται να ζητήσει από το υπουργείο Εσωτερικών ο Δήμος Ζαγορίου.
Στην απόφαση αυτή κατέληξε ομόφωνα το Δημοτικό Συμβούλιο στη συνεδρίασή του την 1η Απριλίου, με το αιτιολογικό ότι έχουν υποστεί μεγάλες καταστροφές όπως προκύπτει από τα αρχεία μαρτυρικών χωριών και όχι μόνο.
Συγκεκριμένα, ο Δήμος Ζαγορίου ζητά να χαρακτηριστούν μαρτυρικά χωριά η Βωβούσα, όπου από τις 84 οικίες πυρπολήθηκαν οι 83 και υπήρξε ένα θύμα, ο Καστανώνας όπου από τις 34 οικίες πυρπολήθηκαν οι 25, ο Ανθρακίτης όπου από τις 33 οικίες πυρπολήθηκαν οι 26 και υπήρξε ένα θύμα, οι Φραγκάδες όπου από τις 120 οικίες πυρπολήθηκαν οι 80 καθώς και 58 καλύβες, η Λεπτοκαρυά όπου από τις 70 οικίες πυρπολήθηκαν οι 54 και υπήρξε ένα θύμα, η Λάιστα όπου από τις 90 οικίες πυρπολήθηκαν οι 60 και υπήρξαν δύο θύματα, το Ηλιοχώρι, όπου από τις 45 οικίες πυρπολήθηκαν οι 30 και υπήρξε ένα θύμα, το Βρυσοχώρι όπου από τις 90 οικίες πυρπολήθηκαν οι 40, οι Καρυές όπου από τις 33 οικίες πυρπολήθηκαν και οι 33, το Δεμάτι όπου από τις 110 οικίες πυρπολήθηκαν οι 46 και υπήρξε ένα θύμα, και, τέλος, η Πέτρα όπου από τις 118 οικίες πυρπολήθηκαν οι 54 και υπήρξαν τρία θύματα.
Υπενθυμίζεται ότι από το 2005 έχουν αναγνωριστεί μαρτυρικά χωριά του Κεντρικού Ζαγορίου οι Ασπράγγελοι, η Ελάτη, ο Μανασσής, η Καλουτά και το Μεσοβούνι, ενώ από το 2001 το Ελατοχώρι, το Μακρίνο, το Φλαμπουράρι, η Δόλιανη, το Γρεβενίτι, το Τρίστενο και το Καβαλάρη του Ανατολικού Ζαγορίου.
«Υπήρχε ένα αίτημα από την τοπική κοινότητα Καστανώνα, αλλά παράλληλα θεωρήσαμε άδικο χωριά που καταστράφηκαν ολοκληρωτικά κατά την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής, να μην είναι αναγνωρισμένα ως μαρτυρικά, όπως για παράδειγμα συνέβαινε με πολλά χωριά του Δήμου Τύμφης και όχι μόνο»,  τόνισε μιλώντας στην «Ε» ο Δήμαρχος Ζαγορίου Γαβριήλ Παπαναστασίου, αιτιολογώντας την απόφαση να έρθει το θέμα στο Δημοτικό Συμβούλιο και εν συνεχεία να κατατεθεί σχετικό αίτημα στο υπουργείο Εσωτερικών.
Όπως σημείωσε, αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει κάποιο απτό όφελος για τις μαρτυρικές κοινότητες, ωστόσο έκανε λόγο για ηθική υποχρέωση προς τους νεκρούς και όσους έχασαν περιουσίες εκείνη την περίοδο. «Η ικανοποίηση είναι περισσότερο ηθική, ωστόσο δεν ξέρουμε τι θα προκύψει στο μέλλον, αν ανοίξει ζήτημα αποζημιώσεων, και οφείλουμε να είμαστε προετοιμασμένοι», κατέληξε ο κ. Παπαναστασίου.
 
Από την εφημερίδα Ελευθερία

ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΑΜΕ ΣΤΟ: www.epirusonline.gr

Η τελετή της Αγάπης . *


 Άλλο χαρακτηριστικό έθιμο του Πάσχα στο Ντομπρίνοβο είναι «το έθιμο της Αγάπης» πού γίνεται στη Δεύ­τερη Ανάσταση, το απόγευμα της Κυριακής. Στο τέλος της θρησκευτικής τελετής συνηθίζεται καθένας να χαιρετιέ­ται και να φιλιέται με τον παπά, και αμέσως να παίρνει πλάι εκεί σειρά, καρτερώντας όλους τούς άλλους συγχωρια­νούς του να περάσουν, να φιλήσουν και να φιληθούν σταυ­ρωτά στα μάγουλα με τούς συμπατριώτες τους και ν' αν­ταλλάξουν μαζί τους θερμές ευχές και αντευχές. Το ίδιο κάμνουν κ' οι γυναίκες ξεχωριστά στον γυναικωνίτη.
Το έθιμο αυτό γίνονταν αιτία να σκορπίσουν πολλά μικρά και μεγάλα σύννεφα, πού από μήνες είχαν μαζευτεί μόνιμα ανάμεσα σε διάφορα άτομα από μικροπαρεξηγήσεις στα κομματικά του χωριού. Το έθιμο, λοιπόν, της Αγάπης του Πάσχα ήταν μια θρησκευτική ευκαιρία για ν' αγαπή­σουν μεταξύ τους όλοι όσοι θα τύχει να έχουν ψυχρανθεί.
Οι μαλωμένοι έδιναν τά χέρια, ξεχνούσαν τις έχτρες της χρονιάς, κ' οι ψυχές «ξαναγκαλιάζονταν και συμπορεύ­ονταν σφιχτοδεμένες».
Το απόγευμα, μετά τη Δεύτερη Ανάσταση, γινόταν γενικός χορός με λαϊκά όργανα (κλαρίνα κ.λ.π.) στην κεν­τρική πλατεία του χωριού. Στο χορό αυτό έπαιρναν μέρος σχεδόν όλοι οι κάτοικοι. Οι μεγαλύτεροι στην ηλικία άντρες έσερναν πρώτοι το χορό κι ακολουθούσαν οι νεώτεροι. Οι γυναίκες, όσες ήσαν παντρεμένες και είχαν τούς άντρες τους στο χωριό, (ενώ εκείνες πού οι άντρες τους ήταν στα ξένα δεν έβγαιναν στο Μεσοχώρι), έπαιρναν σειρά σύμφωνα με τα χρόνια πού ήταν παντρεμένες, ασχέτως ηλικίας, και τα κορίτσια έπαιρναν σειρά σύμφωνα με τα χρόνια της ηλι­κίας τους. Εκεί ήταν εύκολο να εξακριβώσει κανείς την ηλικία κάθε κοριτσιού. Εάν ο αριθμός των χορευτών ήταν μεγάλος, τότε γίνονταν δύο χοροί, ένας των ανδρών και ένας των γυναικών.
Ήταν ένα θέαμα γραφικότατο μεγαλοπρεπές. Ό χορός συνεχίζονταν και τη νύχτα στ' αλώνια του Νίκου Θόδωρου, Γάτου κ.ά., απ' τα κορίτσια με τραγούδια, χωρίς όργανα.

* Το κείμενο είναι αναδημοσίευση από το βιβλίο του Ν. Έξαρχου με τίτλο "Το Ντομπρίνοβο" και η φωτογραφία από τη σελίδα iliochori.eu

23 Απρ 2011

Το Πάσχα στο Ηλιοχώρι ! *


Κυριακή του Πάσχα

Η προετοιμασία για το Πάσχα άρχιζε από το Σάββα­το του Λαζάρου. Στην μνήμη του οι γυναίκες ζύμωναν ειδικά κουλουράκια πού τα ονόμαζαν «λαζαράκια» και τα μοίραζαν στα παιδιά, τα όποια γύριζαν στο χωριό τραγου­δώντας τον «Λάζαρο».
"Όλα τα σπίτια δέχονταν με μεγάλη ευχαρίστηση τα παιδιά, γιατί το είχαν σε καλό πάντα τις άγιες μέρες να πρωτομπαίνουν παιδιά στο σπίτι και τα κερνούσαν με χρή­ματα και τούς έδιναν κουλουράκια και καρύδια. Αμέσως μετά άρχιζαν τα παινέματα, ανάλογα με την οικογένεια του νοικοκύρη, πότε για το παλληκάρι, πότε για την κοπέλα, και πότε για την ίδια την κυρά του σπιτιού ή για τον άνδρα απ' τα ξένα.

Πάσχα

Κανένας περιορισμός δεν υπήρχε επί τουρκοκρατίας για την ώρα της Αναστάσεως του Χριστού. Συνήθως γί­νονταν κατά την 5ην πρωινή. Εάν ο καιρός επέτρεπε, η Ανάσταση γίνονταν στην πλατεία, κάτωθι του μεγάλου πλατάνου όπου στήνονταν ή εξέδρα. Οι άνδρες με τα όπλα χαιρέτιζαν το «Χριστός Ανέστη» και εν συνεχεία ολόκλη­ρο το χωριό ηχούσε από τούς πυροβολισμούς.
Όταν γυρίζουν στην εκκλησία, η πόρτα είναι κλειστή. Όχι όμως και κλειδωμένη· πίσω απ' την πόρτα ήταν ο γεροντότερος από τούς επιτρόπους και παρίστανε τον Άδη, τον ακόρεστο και τον ανελέητο Άδη! Απ' έξω ο παπάς παρίστανε το Χριστό. Ο ΄Αδης δεν ήθελε με κανένα τρό­πο να δεχθεί το νέο επισκέπτη του. Προαισθανόταν ότι με την Ανάσταση του θα αναστήσει και τούς άλλους, κ' έτσι θα χάσει αυτός την κραταιά «νίκη του». Γινόταν λοιπόν τις στιγμές εκείνες ένας τυπικός διάλογος με το «Άρατε πύλας». Ο παπάς λέει και το επαναλαμβάνει τρεις φορές: «Κύριος κραταιός και δυνατός. Άρατε πύλας, επάρθητε αιώνιοι και εισελεύσεται ο βασιλεύς της δόξης.» Και ο ΄Αδης από μέσα τρεις φορές: «Τίς έστιν ούτος ό βασιλεύς της δόξης;» Και τέλος ο παπάς με δυνατή κλωτσιά άνοιγε βιαστι­κά την πόρτα και ορμούσε θριαμβευτής μέσα, λέγοντας με δυνατή φωνή:
«Ούτος έστιν ό βασιλεύς της Δόξης!»

Γενικό έθιμο είναι να φέρουν από την εκκλησία στο σπίτι τους το «άγιο φώς». Σ' όλο το διάστημα της μετα­φοράς του, σ' όλο το δρόμο ώσπου να φτάσουν στο σπίτι, φροντίζουν την λαμπάδα με πολλή στοργή και με αντίστοι­χη αγωνία μήπως και τούς σβήσει. Μπαίνοντας μέσα στο σπίτι, δεν λησμονούν με τη μουτζούρα πού βγάζει ο καπνός της αναστάσιμης λαμπάδας να φτιάξουν πάνω στ' ανώφλι της πόρτας του σπιτιού ένα σταυρό. Συνηθίζουν επίσης να ζυγώνουν την αναμμένη λαμπάδα στα ζώα του στάβλου και στα δένδρα του κήπου. Τα καρπερά δένδρα τα χαιρετούν με το χαιρετισμό: «Χριστός ανέστη, δένδρα μου!» Τ' άκαρπα, ζυγώνουν την λαμπάδα, τα φοβερίζουν ότι θα τα κάψουν ή να τα κόψουν, αν δεν κάμουν καρπό. Το ίδιο στα ζώα, ζυγώνουν κοντά την αναμμένη λαμπάδα και τα καίνε λίγο, τα «καψαλίζουν». Αυτό δίνει για το νέο χρόνο υγεία, ευτυχία, γούρι. Γούρι ακόμη θεωρούν, αν θα καψαλιστή κανείς κατά τύχη με το «άγιο φως» την ώρα της τελετής στην εκκλησία.

Μία ακόμη ιδιότυπη ντομπρινοβίτικη, καθαρά ελληνι­κή, κατηγορία πασχαλινών εθίμων ειν' αυτή με τα κουλού­ρια, τα τσουρέκια, τα κόκκινα αβγά και τις μεγάλες κουλού­ρες, αυτές πού έχουν κόκκινο αβγό πάνω στο κέντρο του σταυρού. Τα κόκκινα αβγά και τα κουλούρια είναι τα ιερότερα δώρα πού συνηθίζουν να χαρίζουν το Πάσχα ο ένας στον άλλο. Περικλείουν το συμβολικό νόημα της ευτυχίας, ακριβώς της ίδιας εκείνης πού την εκφράζουν οι λόγοι και οι ευχές, με τις όποιες συνοδεύουμε το χάρισμα τους.
Τέτοια δώρα, μαζί με την λαμπάδα του μικρού, χαρί­ζει και η νουνά ή ο νουνός στον αναδεξιμιό τους. Τέτοια δώρα με κόκκινα αβγά ανταλλάσσονται συμβολικά με τούς επισκέπτες των σπιτιών, φίλους και συγγενείς. Τέτοια βά­ζουν ακόμη και στους τάφους των νεκρών, τη Δευτέρα του Πάσχα, πλάι στον ξύλινο σταυρό τους. (Το αρνί πού θα σφαχτεί το Πάσχα, ξεχωρίζεται πριν ένα-δύο μήνες από την κάθε οικογένεια.)



*  Το κείμενο αποτελεί αναδημοσίευση από το βιβλίο του  Ν. Έξαρχου με τίτλο "Το Ντομπρίνοβο" ενώ η φωτογραφία είναι από τη σελίδα iliochori.eu

Καλή Ανάσταση!!!

Εύχομαι το Ανέσπερο φώς να φωτίζει τις ψυχές όλων μας και να φέρει στα σπίτια μας υγεία, αγάπη, χαρά, δύναμη και ευτυχία.Χρόνια Πολλά, Καλή Ανάσταση και Καλό Πάσχα σε όλες τις φίλες αλλά και τους φίλους της σελίδας και ιδαίτερα στους απανταχού Ντομπρινοβίτες!!!

22 Απρ 2011

Ραγδαίες οι εξελίξεις γύρω από τις κλεμμένες εικόνες του Ζαγορίου

Συνεχίζεται η ταυτοποίηση βυζαντινών εικόνων σε γκαλερί και εκθεσιακούς χώρους ευρωπαϊκών πόλεων, που είχαν κλαπεί από εκκλησίες της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένων και των Ιωαννίνων.  
Μετά την επιστροφή έξι εικόνων από το Λονδίνο, πρόσφατα ανακοινώθηκε η κατάσχεση επτά ακόμη εικόνων από γκαλερί στο Άμστερνταμ, όπου μάλιστα βρισκόταν σε εξέλιξη σχετική έκθεση.
Η προσπάθεια αναζήτησης των κλεμμένων εικόνων ξεκίνησε πριν ένα χρόνο περίπου από το Μοναστηράκι και χάρη στην συνεργασία των αρμόδιων υπηρεσιών οδήγησε στον εντοπισμό αρχικά ορισμένων εικόνων στο Λονδίνο και στη συνέχεια στο Άμστερνταμ.
Σύμφωνα με τον Περιφερειάρχη Ηπείρου Αλέξανδρο Καχριμάνη, οι εξελίξεις είναι συνεχείς, καθώς οι έρευνες συνεχίζονται τόσο για τον εντοπισμό και άλλων κλεμμένων εικόνων, όσο και για τον εντοπισμό των δραστών, που κρύβονται πίσω από όλη αυτή τη δράση.
Οι εικόνες που πρόσφατα κατασχέθηκαν στο Άμστερνταμ αναμένεται να επιστρέψουν στην Ελλάδα μετά το Πάσχα, όπως σημείωσε ο κ. Καχριμάνης. Μάλιστα, υπογράμμισε πως ουσιαστικά οι εικόνες που εντοπίστηκαν στην ολλανδική πρωτεύουσα είναι οκτώ, καθώς μία έχει ήδη πωληθεί και θα πρέπει να επιστραφεί.
Οι έξι προέρχονται από το Κουκούλι και οι δύο από τη Σαμαρίνα. Είναι χαρακτηριστικό πως αυτές οι οκτώ εικόνες είχαν αναρτηθεί στο διαδίκτυο και έτσι ήταν πιο εύκολος ο εντοπισμός τους.
Όπως σημείωσε ο κ. Καχριμάνης, με βάση ενημέρωση της Πρεσβευτή – Συμβούλου Μορφωτικών Θεμάτων της Ελληνική Πρεσβείας στο Λονδίνο, Βικτωρίας Σολωμονίδη, έχουν ήδη ταυτοποιηθεί άλλες οκτώ εικόνες σε γκαλερί του Λονδίνου. Από τη στιγμή που βρέθηκαν οι εικόνες θα εντοπιστούν και οι δράστες που έδρασαν χωρίς κανένα σεβασμό στο θρησκευτικό συναίσθημα και στον πολιτιστικό πλούτο της περιοχής, καθώς τα περιθώρια για αυτούς στενεύουν, σημείωσε χαρακτηριστικά.  Για μια ακόμη φορά ο κ. Καχριμάνης ευχαρίστησε όλους όσοι συνέδραμαν στην προσπάθεια εντοπισμού των εικόνων, μια προσπάθεια που ξεκίνησε ουσιαστικά από την ανάρτησή τους στο site της πρώην Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ιωαννίνων και της σημερινής Αιρετής Περιφέρειας Ηπείρου.
Ο κ. Καχριμάνης απέδειξε για μια ακόμη φορά το έμπρακτο ενδιαφέρον του για τον εντοπισμό των κλεμμένων εικόνων και την επιστροφή τους, καθώς αντί για την αποστολή καρτών με τις καθιερωμένες ευχές για το Πάσχα απέστειλε ηλεκτρονική κάρτα με μια εικόνα από το Κουκούλι που εντοπίστηκε σε γκαλερί του Άμστερνταμ.

ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΛΑΖΟΥ από την εφημερίδα Ανεξάρτητος

ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΑΜΕ ΣΤΟ: www.epirusonline.gr

Μεγ. Παρασκευή στο Ηλιοχώρι.

 Οι εικόνες της παρούσας ανάρτησης, τις οποίες βρήκαμε στη σελίδα iliochori.eu , είναι από την περιφορά του Επιταφίου την Μεγ. Παρασκευή του 2009 στο Ηλιοχώρι.



Ο Επιτάφιος του Κουκουλίου.

Είχε κατασκευαστεί στην Βιέννη και ήταν ένα σπάνιο εκκλησιαστικό έργο τέχνης, κεντημένος από ατόφιο χρυσάφι.  
Ήταν δωρεά του συγχωριανού μας Αλεξίου Πλακίδα ο οποίος  δώρησε και έναν άλλο πανομοιότυπο Επιτάφιο στη Μητρόπολη Αθηνών όπου και βρίσκεται σήμερα. (Πιο πάνω φωτογραφία) 
Το 1936 εκλάπη από την Εκκλησία του Κουκουλίου, χωρίς να γίνει διάρρηξη  και χωρίς ποτέ να μαθευτεί ποιός τον πήρε και με ποιόν τρόπο αυτός μπήκε στην Εκκλησία, δεδομένου ότι οι πόρτες θεωρούνται και είναι απαραβίαστες.

Η Aδελφ
ότητα Κουκουλιωτών "Ευγένιος Πλακίδας" παρακαλεί όποιον διαθέτει οποιαδήποτε πληροφορία γιά την τύχη του κλαπέντος Επιταφίου να επικοινωνήσει μαζί της. 

21 Απρ 2011

Η Μεγάλη Πέμπτη και ο Επιτάφιος τα παλαιότερα χρόνια στο Ηλιοχώρι. *


Μεγάλη Πέμπτη

Την ήμερα αυτή όλα τα σπίτια έβαφαν αυγά και ζύ­μωναν και τα πασχαλινά κουλούρια από καλό σταρένιο αλεύρι. Η κουλούρα ήταν ένα μικρό ψωμί, πού στη μέση τού 'βαζαν ένα κόκκινο αβγό. Αυτά τα δίναν οι γιαγιάδες στα εγγόνια τους την ήμερα του Πάσχα, κ' οι νουνές στα αναδεχτούρια τους, την ημέρα πού θα πήγαιναν στο σπίτι να πουν τα χρόνια τα πολλά και να φιλήσουν και το χέρι όλων των μεγαλυτέρων.
 
Ο Επιτάφιος

Από το πρωί, αμέσως μετά την Αποκαθήλωση, φέρ­νουν τον Επιτάφιο στη μέση της εκκλησίας και αποθέτουν μέσα εκεί το χρυσοκέντητο ύφασμα όπου παριστάνεται το σώμα του νεκρού Ιησού. Οι νέες και οι νέοι του χωρίου αρχίζουν τότε, μέσα στο κέντρο της εκκλησίας, το στόλι­σμα του Επιταφίου. Καθένας πού θα έλθει θα φέρει μπουκέτα τα τριαντάφυλλα και κάθε λογής μυριστικά. Γενικώς κυριαρχούν τα χρωματιστά λουλούδια, μικρά και μεγάλα, ιδίως άσπρα και κόκκινα. Όσην ώρα διαρκεί το στόλισμα, και ιδίως κατόπιν ως το βράδυ πού θ' αρχίσει ή Ακολου­θία, δεξιά κι αριστερά στα στασίδια των ψαλτάδων χοροί από νέους ψάλλουν στροφές από τη «Ζωή έν Τάφω» το «Άξιον έστι» και το «Αί γενεαί πάσαι». Όλη την ήμερα κόσμος πολύς έρχεται να προσκύνηση. Οι μανάδες φέρνουν τα μικρά παιδιά τους και τα οδηγούν να περάσουν μια ή τρεις φορές κάτω απ' τον Επιτάφιο, για να πάρουν έτσι κάτι πιο πολύ από τη χάρη του. Αργά το βράδυ, παλαιό­τερα μετά τα μεσάνυχτα, παπάς, ψάλτες και όλος ό κόσμος παίρνουν τον Επιτάφιο και κάνουν τη λιτανεία περιφέρον­τας τον γύρω απ' τό νεκροταφείο.   "Έβγαιναν από την πίσω πόρτα της εκκλησίας στην οικία Ράικου κι από ‘κει ακολουθούσαν το δρόμο από τα σπίτια Καφέτσιου, Πηλικούδα, Νίκου Θόδωρου και γύριζαν στο Μεσοχώρι. Απ' τις μεγάλες λαμπάδες πού κρατάει ό κόσμος, είσαι βέβαιος ότι πρόκειται για ευλαβική κηδεία. Στα παράθυρα και τα μπαλ­κόνια των σπιτιών, πού είναι ολόγυρα απ' την εκκλησιά, σειρά τ' αναμμένα κεριά και τα λιβανιστήρια.
Μπροστά στις αυλόπορτες, οι νοικοκυρές έχουν από νωρίς κάμει θράκα, και την ώρα πού θα περάσει ο Επιτά­φιος ρίχνουν χούφτες επάνω το μοσχολίβανο και μοσχοβο­λάει ο τόπος.
"Όταν γυρνούν πίσω στην εκκλησία, γίνεται για τούς μεγάλους ότι έγινε την ήμερα για τα μικρά παιδιά. Μπρο­στά, δηλαδή, στην πόρτα της εκκλησίας, όσοι κρατούν τον Επιτάφιο, μαζί με τον ιερέα, τον σηκώνουν ψηλά, και όλος ό κόσμος τότε περνάει από κάτω και μπαίνει μέσα.

* Το κείμενο αποτελεί αναδημοσίευση από το βιβλίο του Ν. Έξαρχου με τίτλο "Το Ντομπρίνοβο" ενώ οι φωτογραφίες είναι από τη σελίδα iliochori.eu

Ορχιδέα!

Το Ζαγόρι μας είναι γεμάτο φυτά, πολλά εξ αυτών ανήκουν στο είδος των ορχιδέων. Και είναι πανέμορφα σαν τα φωτογραφίζεις από κοντά όπως αυτή την μικρή ορχιδέα που . . .









 . . . το Ζαγορίσιο όνομά της είναι Σαλέπι! Το βρίσκεις παντού, αλλά δεν ήρθε η ώρα να μαζευτεί ακόμη. Όταν με το καλό ωριμάσει θα σας πω πότε και πως μαζώνεται! 











20 Απρ 2011

Μονοδέντρι Ζαγορίου Ιωαννίνων


Το Μονοδέντρι είναι χωριό του Νομού Ιωαννίνων και ανήκει στο Δήμο Ζαγορίου. Είναι ένα από τα γνωστότερα και ομορφότερα χωριά της περιοχής. Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1060 μ. και διαθέτει φανταστική θέα προς τις πλαγιές της Τύμφης και της Αστράκας. Απέναντί του βρίσκονται τα βουνά του Βραδέτου. Απέχει από τα Γιάννενα 39 χλμ.
Μέχρι το 1753 αποτελούσε μαζί με τη Βίτσα μια μεγάλη κοινότητα με τρεις Μαχαλάδες. Ο Άνω Μαχαλάς, μετά το 1753 ονομάσθηκε Μονοδέντρι, ίσως γιατί κοντά στην εκκλησία του Αγίου Μηνά υπήρχε έως το 1840  ένα μεγάλο έλατο. Είναι χτισμένο με την παραδοσιακή Ζαγορίσια αρχιτεκτονική. Τα σπίτια, οι εκκλησίες, τα κτήρια γενικά είναι πετρόχτιστα και σκεπασμένα με τη χαρακτηριστική μαυρόπλακα ενώ διαθέτει εκπληκτικής ομορφιάς λιθόκτιστα καλντερίμια, τα οποία σε οδηγούν στην καρδιά του χωριού. 
Την μεγάλη του ανάπτυξη, όπως και όλα τ’ άλλα Ζαγοροχώρια,  την γνώρισε τον 17ο και 18ο αιώνα, όταν οι ευεργέτες του το στόλισαν με περίλαμπρα αρχοντικά, εκκλησίες, σχολεία κλπ
Σήμερα, στην πλατεία του χωριού δεσπόζουν η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου (1801)  και ο μεταβυζαντινός ναός του Αγίου Μηνά (1620).
Το Μονοδέντρι συγκεντρώνει πάρα πολλούς επισκέπτες γιατί βρίσκεται δίπλα από το χαράδρα του Βίκου. Στην περιοχή του βρίσκονται δύο από τα σημεία που μπορεί κάποιος να απολαύσει την καταπληκτική θέα προς τη χαράδρα. Τα σημεία αυτά είναι η τοποθεσία Οξιά, λίγο πιο πάνω απ’ το χωριό και το Μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής. Πέραν τούτου, το χωριό αποτελεί και μία από τις αφετηρίες για την διάσχιση της χαράδρας του Βίκου. Είναι πολύ οι φίλοι της ορειβασίας και της πεζοπορίας που επισκέπτονται το χωριό για να ζήσουν την μοναδική εμπειρία της διάσχισης της χαράδρας, να θαυμάσουν τα υπέροχα τοπία που θα συναντήσουν σ’  αυτή και να γνωρίσουν τα σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας που διαθέτει.
Πέρα από τη χαράδρα του Βίκου, στο Μονοδέντρι ο επισκέπτης θα συναντήσει τον αρχαιολογικό χώρο Γενίτσαρη, το Ριζάρειο χειροτεχνικό κέντρο και άλλα αρχοντικά ενώ θα απολαύσει και την παραδοσιακή Ζαγορίσια κουζίνα και προπάντων τις Ζαγορίσιες πίτες που θα βρει στις ταβέρνες που υπάρχουν στο χωριό.

Περί Ζαγορίου.

Το Ζαγόρι είναι μια ορεινή περιοχή στην καρδιά της Ηπείρου και του Νομού Ιωαννίνων. Τα 40 χωριά του αποτελούν μια ιδιόμορφη γεωγραφική και πολιτιστική οντότητα. Ως οριοθέτηση της περιοχής χρησιμοποιούνται τα σημεία: όρος Μιτσικέλι προς Ν, ποταμός Αώος προς Β, ο δρόμος προς Κόνιτσα προς Δ και τα βουνά του Μετσόβου προς Α. Διασχίζεται από τους ποταμούς Αώο, Βοϊδομάτη, Βάρδα και Ζαγορίτικο. Οι δυο τελευταίοι, αφού ενωθούν με το Μετσοβίτικο, αποτελούν τον Άραχθο. Οι δυο κυρίαρχοι ορεινοί όγκοι είναι η οροσειρά της Τύμφης ή Γκαμήλας και το Μιτσικέλι. Ανάμεσά τους σχηματίζονται λιγότερο ψηλά βουναλάκια και μικρές κοιλάδες, η μεγαλύτερη των οποίων είναι η κοιλάδα των Ριζιανών. Στην περιοχή υπάρχει το φαράγγι του Βίκου, το βαθύτερο φαράγγι στον κόσμο, με πλάτος που κυμαίνεται από 400 ως 2.000μ., μήκος περίπου 20 χλμ και βάθος ως τα 1.000μ., καθώς επίσης και η χαράδρα του Αώου.

Η περιοχή έχει μια πολύ πλούσια πανίδα και χλωρίδα. Πάνω από 100 είδη πτηνών, πολλά από τα οποία είναι σπάνια (γυπαετός, χρυσαετός, όρνιο κλπ), πάνω από 25 είδη θηλαστικών, με ορισμένα σπάνια ζώα (αρκούδα, λύκος, λίγκας, ζαρκάδι, αγριόγιδο κλπ), πάνω από 1.800 είδη φυτών, μερικά από τα οποία είναι πολύ σπάνια ή βρίσκονται μόνον στην περιοχή αυτή και πουθενά αλλού στον κόσμο, περιλαμβάνονται στην περιοχή του Ζαγορίου.

Το Ζαγόρι χωρίζεται σε τρεις περιοχές: το δυτικό, το κεντρικό και το ανατολικό ή βλαχοζάγορο. Σ' αυτή την περιοχή είναι χτισμένα 40 χωριά, αριθμός ο οποίος κατά το πέρασμα των αιώνων, ακόμα και σήμερα, δεν έχει διατηρηθεί σταθερός, παρουσιάζοντας μεγάλες διακυμάνσεις.

Η ονομασία του προέρχεται από τη σλαβική πρόθεση Za=πίσω και την αιτιατική του ουσιαστικού gora=βουνό, δηλαδή πίσω από το βουνό.

Το κλίμα του Ζαγοριού είναι μια μετάβαση, από το ήπιο μεσογειακό κλίμα προς το μεσοευρωπαϊκό. Με τραχύ χειμώνα και ζεστό καλοκαίρι με δροσερές νύχτες. Χαρακτηριστικές είναι οι πολλές βροχοπτώσεις ενώ το χειμώνα πνέουν βόρειοι παγωμένοι άνεμοι και η θερμοκρασία πολλές φορές κατεβαίνει μέχρι και -20°C.

ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗ ΜΟΡΦΗ

Η πολεοδομική μορφή των χωριών της περιοχής του Ζαγορίου, όπως και στα περισσότερα χωριά της ηπείρου, είναι μονοκεντρική. Υπάρχει ένα κέντρο, η πλατεία ή μεσοχώρι ή λόντζα με τον πλάτανο -σύμβολο αιωνιότητας- με την εκκλησία, το σχολείο και τα μαγαζιά. Γύρω-γύρω από το κέντρο εξαπλώνονται οι μαχαλάδες. Η πλατεία του χωριού αποτελεί το κοινωνικοπολιτισμικό κέντρο του χωριού, αφού εκεί γινόταν όλες οι δραστηριότητες της κοινότητας. Από την πλατεία, λιθόστρωτα σοκάκια, τα καλντερίμια, οδηγούν προς τους μαχαλάδες και επεκτείνονται ακόμα πιο πέρα, ως τους τόπους εργασίας. Στο νότιο τμήμα της περιοχής της κοινότητας βρίσκονται οι ποτιστικοί κήποι και οι αγροί και πιο κάτω τα αμπέλια και τα χωράφια.

Σ' όλη την περιοχή της κοινότητας υπάρχουν διάσπαρτα αρχιτεκτονικά μνημεία -γεφύρια, καλύβες, μύλοι, ξωκλήσια, εικονίσματα, τοιχοποιίες- ενώ τα σύνορα της κοινότητας οριοθετούνται συνήθως με διάφορα φυσικά ή τεχνητά σύμβολα -μεμονωμένα δέντρα, βράχια, εικονίσματα, ρυάκια, ξωκλήσια.

Χαρακτηριστική είναι η ιδιόμορφη αρχιτεκτονική της περιοχής, η οποία βασίστηκε στην αφθονίας της πέτρας και ιδίως του φλύσχη. Τα σπίτια είναι χτισμένα με πελεκητές ορθογώνιες πέτρες, σκεπασμένα με γκρίζα πλάκα και είναι δεμένα πολύ με το τοπίο, την ψυχοσύνθεση και τον τρόπο ζωής των κατοίκων. Στο ίδιο μοτίβο είναι χτισμένα και οι εκκλησίες, τα λιθόστρωτα σοκάκια και μονοπάτια καθώς και τα γεφύρια της περιοχής, μονότοξα, δίτοξα ή τρίτοξα, αληθινά έργα τέχνης.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΟΥ ΖΑΓΟΡΙΟΥ

Προϊστορική Εποχή - Ιστορικοί Χρόνοι
Οι πληροφορίες μας για το Ζαγόρι είναι περιορισμένες τόσο για την αρχαία όσο και για την μεσαιωνική περίοδο. Η ιστορία γι' αυτές τις περιόδους στηρίζεται μόνο στα ανασκαφικά δεδομένα και στις ενδείξεις που παρέχουν τα τοπωνύμια.

Η ύπαρξη ζωής κατά τη Προϊστορική περίοδο επιβεβαιώθηκε από τα ευρήματα στη Θέση "Κλειδί", στη δεξιά όχθη του Βοϊδομάτη.

Κατά τους ιστορικούς χρόνους το Ζαγόρι κατοικήθηκε από το φύλο των Μολοσσών, όπως συμπεραίνουμε από τα ανασκαφικά ευρήματα του οικισμού της Βίτσας, από το πολυγωνικά τείχος και τα μελανοβαφή όστρακα στο Σκαμνέλι, από το οχυρά στον Ελαφότοπο και από τα Ελληνιστικά τείχη στο Καστράκι.

Βυζαντινή Εποχή
Κατά τη Βυζαντινή εποχή οι ιστορικές μαρτυρίες για την περιοχή του Ζαγορίου είναι ανύπαρκτες. Τα πολυάριθμα σλαβικά τοπωνύμια της περιοχής μας κάνουν να υποθέσουμε πως το Ζαγόρι γνώρισε όχι μόνο τις μεγάλες επιδρομές Σλάβων στην αρχή του 6ου αι. αλλά και εγκαταστάσεις σλαβικών φύλων.

Την παλαιότερη αναφορά στο Ζαγόρι τη βρίσκουμε σε χρυσόβουλο του Ανδρόνικου Β' του έτους 1321. Σε άλλα έγγραφα από το 1326-1361 αναφέρονται ιδρύσεις χωριών όπως το Πάπιγκο, Ελαφότοπος, Άνω και Κάτω Πεδινά και Βίτσα. Το γεγονός ότι από τις αρχές του 14ου αι. οι πηγές αναφέρουν ονόματα οικισμών και τόπων που βρίσκονται στο Δυτικό Ζαγόρι, αποτελεί μια ένδειξη ότι ίσως στο Δυτικό Ζαγάρι δημιουργήθηκαν οι πρώτοι οικισμοί.

Από τα τέλη του 14ου αι. οι Ζαγορίσιοι καταγράφονται στην Ιστορία της Ηπείρου, εκδιώκοντας τους Αλβανούς, που έκαναν επιδρομές εναντίον των Ιωαννίνων (1389).

Εποχή της τουρκοκρατίας Η ιστορία του Ζαγορίου αρχίζει κυρίως μετά το 1430, έτος κατάκτησης των Ιωαννίνων από τους Τούρκους. Οι Τούρκοι, προκειμένου να εξασφαλίσουν επικυριαρχία στις ορεινές περιοχές, εφάρμοσαν μια πολιτική παραχώρησης προνομίων σε κοινότητες ή ομάδες κοινοτήτων, που συνθηκολόγησαν μαζί τους.

Έτσι μέχρι το 17° αι. ολόκληρη η περιφέρεια αποτελούσε αυτοδιοικούμενη ομοσπονδία με το όνομα Κοινόν ή Βιλαέτι του Ζαγορίου.

Τα προνόμια, τα οποία παραχωρήθηκαν στην αυτόνομη ομοσπονδία του Ζαγορίου και τα οποία οφείλονται, στο μεγαλύτερο μέρος τους, στην επιρροή πλούσιων Ζαγορισίων στην Σουλτανική αυλή, διατηρήθηκαν μέχρι το 1868, οπότε και καταργήθηκαν.

Σύμφωνα με τα προνόμια αυτά παραχωρήθηκε στο Ζαγόρι αυτονομία και αυτοδιοίκηση, με ανώτερο άρχοντα τον Βεκύλη του Ζαγορίου. Ένα άλλο σπουδαίο προνόμιο που είχαν οι Ζαγορίσιοι, ήταν η ελευθερία στην εκτέλεση των θρησκευτικών τους καθηκόντων.

Με το πέρασμα των χρόνων και χάρη στην εξυπνάδα και την πολιτική δύναμη πολλών πατριωτών του Ζαγορίου, που κατείχαν διοικητικές θέσεις στην Υψηλή Πύλη, τα προνόμια αυτά αυξήθηκαν και βελτιώθηκαν.

Η αυτονομία, η αυτοδιοίκηση και η ατέλεια συνετέλεσαν ώστε να κατακτηθεί ένα ζηλευτά επίπεδο διαβίωσης των κατοίκων της περιοχής.

Μετά το 1868, που καταργούνται τα προνόμια του Ζαγορίου, την περιοχή άρχισαν να λυμαίνονται ληστρικές συμμορίες, με επιπτώσεις και στο ανθρώπινο δυναμικό, αφού αυτή η κατάσταση απομάκρυνε από το Ζαγόρι περισσότερες από 500-600 οικογένειες αρχόντων, που ήταν και ο κύριος στόχος των ληστών.

Η περίοδος αυτή κράτησε μέχρι το 1913, οπότε τα Ζαγοροχώρια απελευθερώθηκαν από τους Τούρκους και ακολούθησαν από εκεί και πέρα την ιστορική πορεία του Ελληνικού Έθνους.

Πνευματική άνθηση του Ζαγορίου στα χρόνια της τουρκοκρατίας
Πριν ακόμα από την τουρκική κατάκτηση της περιοχής του Ζαγορίου, αρκετοί κάτοικοι του ήξεραν λίγα γράμματα, πράγμα πολύ σημαντικό για τα πρώτα δύσκολα και σκληρά χρόνια της κατάκτησής από τους Τούρκους. Αυτές οι μικρές εστίες γραμμάτων και πνεύματος, οδήγησαν την περιοχή του Ζαγορίου στη μεγάλη πνευματική του ανάπτυξη από τις αρχές του 18ου αιώνα. Ήδη από το 1780 λειτούργησαν Ελληνικά (ανώτερα) σχολεία σε αρκετά χωριά απ' όπου ξεπήδησαν φωτισμένοι Ζαγορίσιοι, που έλαμψαν πνευματικά με τα σοφά συγγράμματά τους και τη διδακτική τους δραστηριότητα.

Εκείνο όμως που μας δείχνει το πάθος των Ζαγορισίων για τα γράμματα και τις επιστήμες ήταν η απόφαση μεγάλων και δυνατών Ζαγορισίων να ιδρύσουν Πανεπιστήμιο στη Μονή Ρογκοβού στο Τσεπέλοβο το 1815. Εμπνευστής αυτής της ιδέας, ο Μεγάλος Δάσκαλος του Γένους, Γεώργιος Γεννάδιος, από τα Δολιανά (ανήκαν και αυτά τότε στο Ζαγόρι). Συνέχεια της ιδέας της ίδρυσης Πανεπιστημίου, στη Μονή Ρογκοβού, θα ήταν η ανακήρυξη του Ζαγορίου σε αυτόνομη Πολιτεία, με πολιτικό και θρησκευτικό αρχηγό. Το Πανεπιστήμιο θα διεύθυνε ο Γεώργιος Γεννάδιος και για αρχηγός της αυτόνομης Πολιτείας προτάθηκε ο Νεόφυτος Δούκας από τα Άνω Πεδινά.

Στα πρώτα 50 Χρόνια του 19ου αιώνα ,σπουδαίο ρόλο για την πνευματική πρόοδο του Ζαγορίου και όλης της Ηπείρου, έπαιξε ο μεγάλος δάσκαλος από το Βραδέτο Αναστάσιος Σακελλάριος, μαθητής του Ψαλίδα στα Γιάννενα.

Μετά το 1830 συμπληρώνεται η ίδρυση σχολείων στο Ζαγόρι, αλληλοδιδακτικών και Ελληνικών. Αρχίζουν τώρα να ιδρύονται και Παρθεναγωγεία με πρώτο στο Μονοδένδρι το 1846. Η ίδρυση Παρθεναγωγείων γενικεύτηκε στο Ζαγόρι μέχρι το 1880.

Ταξιδεμένοι Ζαγορίσιοι από τον 18ο αιώνα ακόμα, αγοράζουν και στέλνουν στις βιβλιοθήκες των σχολείων των χωριών τους όσα βιβλία τυπώνονταν στα μεγάλα τυπογραφεία της Ευρώπης (Τεργέστη, Λειψία, Βουδαπέστη, Βενετία, Οδησσό), με αποτέλεσμα οι βιβλιοθήκες πολλών σχολείων να είναι γεμάτες με σπάνιους πνευμα-τικούς θησαυρούς.

Αυτές οι ευνοϊκές προϋποθέσεις στα ζητήματα παιδείας, είχαν ως συνέπεια να αναδειχθεί ένας μεγάλος αριθμός επιστημόνων από το Ζαγόρι, ώστε να μη θεωρείται υπερβολική η άποψη, ότι οι δάσκαλοι του Ζαγορίου ξεδίψασαν ολόκληρο το Ελληνικό Έθνος επί Τουρκοκρατίας.

Εποχή β' παγκοσμίου πολέμου. Η συμβολή του Ζαγορίου στον πόλεμο του 1940
Το φθινόπωρο του 1940, μαζί με τον υπόλοιπο Ελληνικό λαό και ο Ζαγορίσιος πληθυσμός - άνδρες, γυναίκες, παιδιά - αγωνίστηκε για τη νίκη.

Ιδιαίτερα η συμβολή των γυναικών του Ζαγορίου στο πόλεμο του '40 ήταν ανεκτίμητη. Μέρα και νύχτα μετέφεραν με τα ζώα πυρομαχικά και άλλα εφόδια εκεί όπου οι μάχες μαίνονταν και γύριζαν πίσω μεταφέροντας τραυματίες.

Η Ζαγορίσια γυναίκα εργάστηκε με αυτοθυσία, στερήσεις, κόπους, σαν άγνωστος στρατιώτης στην εποποιία της Πίνδου. Αψηφώντας τις καιρικές συνθήκες, σεμνή και ενάρετη, κουβαλώντας το βαρύ φορτίο της εθνικής κληρονομιάς, του πολιτισμού και της δόξας του τόπου της, πέρασε στην αθανασία.

ΠΗΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: users.forthnet.gr

19 Απρ 2011

ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ ΣΤΟΥΣ ΒΛΑΧΟΥΣ


Προφορά γραμμάτων : ə =  αγγλικό άφωνο φωνήεν, Ѕ = παχύ σίγμα
(Εκτός από αυτά τα σύμβολα, προτιμούμε το ελληνικό αλφάβητο για τα βλάχικα, απλά, γιατί απευθυνόμαστε σε Βλαχόφωνους  Έλληνες).

    Κατά τις 3 πρώτες ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδας οι γυναίκες έπλεναν τα ρούχα και ετοίμαζαν το σπίτι. Τη μεγάλη Τετάρτη έπιαναν  το ζυμάρι (ακəτσέ αλάτρλου τρι τούτου άνλου) για όλη τη χρονιά και παράλληλα, το βράδυ ετοίμαζαν τη μπογιά για τα αβγά.  Τη μεγάλη Πέμπτη, τα χαράματα - πριν σκάσει η αυγή για να μη σκάσουν τα αβγά - έβαφαν τα κόκκινα αβγά. Ένα αβγό το έβαφαν, την Τετάρτη το βράδυ, πρώτο και μόνο του για το εικόνισμα του σπιτιού και το κρατούσαν ως το άλλο Πάσχα. Με αυτό το κόκκινο αβγό σταύρωναν, το πρωί της Πέμπτης, το πρόσωπο όλων των μελών της οικογένειας, κυρίως των παιδιών, με ποικίλες ευχές:  όου αρόЅου, φάτσα αρόЅα = κόκκινο αβγό, κόκκινο πρόσωπο, ή  κα όου αρόЅου Ѕι κα  κιάτρə σəνəτόσου = σαν αβγό κόκκινο και σαν πέτρα γερός, ή  γκίνι βινίЅ όου αρόЅου, σəνəτόσου κα κιάτρə μι αφλάЅ, σəνόσου κα κιάτρə σμι αλάЅ = καλώς ήρθες κόκκινο αβγό, γερό σαν πέτρα με βρήκες, γερό σαν πέτρα να με αφήσεις.
    Την ίδια μέρα, πριν φέξει, κρεμούσαν έξω από το παράθυρο, μια βελέντζα κόκκινη σαν το αίμα του Χριστού που θυσιάστηκε για τους ανθρώπους, και ταυτόχρονα ετοίμαζαν τα επτάζυμα (πəνι κου  Ѕιάπτι αλάτουρι) και τα τσουρέκια.
   Τη Μεγάλη Παρασκευή, το απόγευμα πήγαιναν στο νεκροταφείο και άναβαν κερί στους δικούς τους για συγχώρεση, ενώ το Μεγάλο Σάββατο το πρωί οι άντρες έσφαζαν τα αρνιά, οι κτηνοτροφικές οικογένειες μοίραζαν γάλα στους συγγενείς και στους φίλους, και οι γυναίκες ετοίμαζαν τη μαγειρίτσα και τα λιανώματα.

   Το Πάσχα, οι Βλάχοι δεν έβαζαν το αρνί στη σούβλα αλλά στο ταψί μαζί με τα λιανώματα, και αυτό γιατί, καθώς έσφαζαν τα αρνιά, άρχιζε το άρμεγμα των προβάτων, και οι άντρες ήταν απασχολημένοι. Αρνιά σούβλιζαν στις καλοκαιριάτικες γιορτές. Εννοείται βέβαια ότι οι γυναίκες συμμετείχαν σε όλες τις εκκλησιαστικές ακολουθίες και τα εκκλησιαστικά δρώμενα (στόλισμα επιτάφιου) των ημερών. Το βράδυ της Ανάστασης όλη η οικογένεια μετείχε στην ακολουθία της Ανάστασης και τσούγκριζαν τα κόκκινα αβγά με ανάλογες ευχές.
   Την πρώτη Παρασκευή μετά το Πάσχα, της Ζωοδόχου Πηγής, οι Βλάχοι της Βέροιας πήγαιναν οικογενειακά στο Ντοβρά, στο μοναστήρι της Καλής Παναγιάς, άναβαν τα κεριά της Ανάστασης και διασκέδαζαν όλη την ημέρα.
   Σε ορισμένα βλαχοχώρια υπήρχε το έθιμο: Λούνα  αλ ΠάЅτι = η Σελήνη του Πάσχα. Στο πρώτο γεμάτο φεγγάρι μετά το Πάσχα, όλη η οικογένεια έβγαινε έξω για να παρακαλέσει τη σελήνη για το καλό του σπιτιού. Η μητέρα, με ένα ψωμί στο χέρι, με ένα ποτήρι αμίλητο νερό, ένα ποτήρι κρασί και με τόσα κουτάλια όσα και τα μέλη της οικογένειας παρακαλούσε τη σελήνη: Γκίνι βίνις λούνα αλ ΠαЅτι, ιό τίνι Ѕι τίνι  κα μίνι, μπάρμπα ατά  πəν ντι κέπτου, μπάρμπα  αμιά πəνə ντι μπάντι, κəτə αρίνα άρι μπάντι, τούτι παράτσ του πούνγκə αλι τάτι  = Καλώς ήρθες φεγγάρι του Πάσχα, εγώ σαν και σένα και συ σαν εμένα, τα γένια τα δικά σου ως το στήθος, τα δικά μου ως το χώμα, όση η άμμος καταγής τόσα τα χρήματα στο κιμέρι του πατέρα.
   Να σημειωθεί ότι όταν το Πάσχα έπεφτε αργά, οι Βλάχοι νομαδοκτηνοτρόφοι ετοιμάζονταν για να ανεβούν στα ψηλά θερινά βοσκοτόπια τους, και ιδίως οι Βλάχοι της Θεσσαλίας έπρεπε απαραίτητα στα τέλη του Μάη να είναι στα Γρεβενά στο πανηγύρι του Αγίου Αχιλλείου, από τη μια για να πουλήσουν υφαντά που κατασκεύαζαν οι γυναίκες το χειμώνα και από την άλλη να εφοδιαστούν με τα απαραίτητα για τη θερινή διαμονή τους στα βουνά. Εξάλλου, η θερινή περίοδος λογίζονταν από τον Αγιογιώργη ως τον Αγιοδημήτρη. Γι' αυτό συνέβαινε πολλές φορές οι Βλάχοι νομαδοκτηνοτρόφοι να περνούν το Πάσχα στο δρόμο.
  Στη Βλαχοκλεισούρα, την ημέρα του Πάσχα, κατά τη δεύτερη Ανάσταση, όταν ο παπάς διάβαζε το ευαγγέλιο σε διάφορες γλώσσες, οι κτηνοτρόφοι κτυπούσαν τα κουδούνια, για να μεταφέρουν το μήνυμα στον κόσμο αλλά και παράλληλα για το καλό των κοπαδιών. Η ημέρα του Πάσχα ήταν ημέρα χαράς και διασκέδασης όπου   στήνονταν μεγάλοι χοροί και γίνονταν επισκέψεις.
   Ένα από τα σπάνια λατρευτικά δρώμενα, που τελούνταν κατά την περίοδο του Πάσχα, είναι και οι κούνιες που συνηθίζονταν στα βλαχοχώρια της Δυτικής Μακεδονίας (Κλεισούρα, Βλάστη, Νυμφαίο), αλλά και σε χωριά του Πόντου, της Ανατολικής Θράκης καθώς και της υπόλοιπης Ελλάδας.
  Το δρώμενο αυτό έχει άμεση σχέση με την «αιώρα» των Αθηναίων παρθένων κατά τη διάρκεια της εορτής των Ανθεστηρίων και θεωρείται κατάλοιπό τους . Στην αρχαιότητα μάλιστα η αιώρηση είχε καθαρτική λειτουργία που επιτυγχανόταν μέσω του αέρα. Το έθιμο μάλιστα της αιώρησης συνδεόταν με ένα μύθο που σχετιζόταν με το Διόνυσο και έναν ήρωα τον Ικάριο καταγόμενο από το Δήμο της Αττικής Ικαρία (Διόνυσος).
   Δεν πρόκειται δηλαδή για ένα απλό παιχνίδι ή ψυχαγωγία των χωρικών, αλλά για μια συνήθεια όχι σπάνια σε πολλές αγροτικές εορτές, που είχε αρχικά μαγικό μάλλον χαρακτήρα και αποσκοπούσε στην επίτευξη ευφορίας των καρπών και γονιμότητας των γυναικών. Οι κούνιες συνηθίζονταν την Κυριακή του Πάσχα και τη Δευτέρα της Διακαινησίμου, την Κυριακή του Θωμά, ανήμερα της εορτής του Αγίου Γεωργίου και στην εορτή του Αγίου Μάρκου .
   Το δρώμενο που είχε στην αρχή μαγικό και ευχετικό χαρακτήρα, ήταν άρρηκτα συνδεδεμένο με την ανάγκη των ανθρώπων για γονιμότητα της γης και για προσωπική ευτυχία και ευμάρεια. Αυτό καταδεικνύεται από την εαρινή περίοδο τέλεσης του δρωμένου, αλλά και από την χρήση αντικειμένων όπως τα λουλούδια, το αυγό και την μικρή πέτρα. Ο μαγικός και ευχετικός χαρακτήρας του δρωμένου επιβεβαιώνεται και από τα τραγούδια που το συνόδευαν και είχαν συγκεκριμένο περιεχόμενο, ανάλογο πάντα με το πρόσωπο που αιωρείτο και τις κρυφές του επιθυμίες. Για την νέα ανύπαντρη κοπέλα και τον ελεύθερο νέο η ευχή μέσω του τραγουδιού ήταν να καλοπαντρευτούν, ενώ για τις νιόπαντρες να γυρίσει σύντομα ο καλός τους από τα ξένα .
  Ο αρχικός όμως μαγικός χαρακτήρας αντικαταστάθηκε σταδιακά από την ανάγκη των ανθρώπων για κοινωνικότητα, αλλά και επίδειξη και το δρώμενο μετατράπηκε σε πανηγύρι, το οποίο συνόδευαν παραδοσιακά όργανα και χοροί.

(Πηγές; Ιστοσελίδα Λ.Σ Βλάχων Βέροιας - Ιστοσελίδα Vlahoi.net -
Οι κούνιες στο πασχαλινό πανηγύρι του Αγίου Γεωργίου στα βλαχοχώρια της Δυτικής Μακεδονίας-Ανακοίνωση Αργυρόπουλου Παναγιώτη Φιλόλογου – Ερευνητή)
                                                                                              Τσιαμήτρος Γιάννης
                                                   εκπ/κός-χοροδιδάσκαλος

ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΑΜΕ ΣΤΟ:  vlahofonoi.blogspot.com