Μπήκε στην ιστορία, απ' τη στιγμή που ξεκίνησε στον αγώνα. Στέκει δίπλα στις γυναίκες του Σουλίου, της Νάουσας κ.α.
Σαν τέτοια πρέπει να διδάσκει, να παραδειγματίζει, να γίνει φωτεινή λαμπάδα στους μεταγενεστέρους.
Γι’ αυτό και ο εορτασμός της έπρεπε να γίνει. Ήταν επιβεβλημένος.
Απ’ όσα διαβάσαμε όμως, τον τόπον του εορτασμού τον διεκδικούν πολλές περιοχές: (Γυφτόκαμπος, Λεκάνη Αώου, Δυτικός Γράμμος...).
Είπαμε ότι η γυναίκα της Πίνδου αποτελεί πλέον ιστορίαν.
Ιστορία που να θεμελιώνεται στην αλήθεια κι όχι στις παρερμηνείες.
Μόνον στην αλήθεια, που την ομολογούν αδιάψευστα, τα ίδια τα γεγονότα.
Σαν τέτοια πρέπει να διδάσκει, να παραδειγματίζει, να γίνει φωτεινή λαμπάδα στους μεταγενεστέρους.
Γι’ αυτό και ο εορτασμός της έπρεπε να γίνει. Ήταν επιβεβλημένος.
Απ’ όσα διαβάσαμε όμως, τον τόπον του εορτασμού τον διεκδικούν πολλές περιοχές: (Γυφτόκαμπος, Λεκάνη Αώου, Δυτικός Γράμμος...).
Είπαμε ότι η γυναίκα της Πίνδου αποτελεί πλέον ιστορίαν.
Ιστορία που να θεμελιώνεται στην αλήθεια κι όχι στις παρερμηνείες.
Μόνον στην αλήθεια, που την ομολογούν αδιάψευστα, τα ίδια τα γεγονότα.
Στις 28 Οκτωβρίου του 1940, τρεις Ιταλικές φάλαγγες εισέβαλαν στην περιφέρεια Κονίτσης. Από το Μπουραζάνι η μια, από το Βόρειο Γράμμο (Πληκάτι) η άλλη, από το Δυτικό Γράμμο (Αμάραντο — Πύργο) η τρίτη.
Η κάθε μια είχε και τον αντικειμενικό σκοπό.
Η πρώτη την Κόνιτσα, η δεύτερη τη Δυτική Μακεδονία. Κατέλαβε τη δεύτερη μέρα του πολέμου τη Φούρκα και αναχαιτίσθηκε προς το Επταχώρι.
Η τρίτη φάλαγγα είχε αντικειμενικό σκοπό το Μέτσοβο απ' τη Λάκκα Αώου.
Σκαρφάλωσε στις παρυφές του Σμόλικα (Κλέφτης — Νταλιόπολι) παρέκαμψε το Ελεύθερο και μπήκε στο Παληοσέλλι.
Συνέχισε προς Πάδες, Άρματα, Δίστρατο, και στις 2 Νοεμβρίου έφθασε στη Βωβούσα.
Το δικό μας Τάγμα Κονίτσης με διοικητή τον ταγματάρχη Γίγα, για να μη αιχμαλωτιστεί συνεπτύχθηκε γρήγορα προς τη Λεκάνη Αώου.
Πήρε αμυντική θέση στις παρυφές της Τύμφης (Βρυσοχώρι) αριστερά του Αώου ποταμού.
Συγχρόνως δε η VIII Μεραρχία για να προφύλαξη τα νώτα των μαχόμενων στο Καλπάκι δημιούργησε τη νέα αμυντική γραμμή (τομεύς Αώου) με Διοικητή τον αείμνηστον αντ/ρχην Φριζήν.
Η νέα αυτή αμυντική γραμμή μια μόνο επικοινωνία είχε με τα Γιάννενα. Από το Ζαγόρι. Τέρμα αυτοκινήτου απ' τα Γιάννενα το Κουκούλι.
Απ' εκεί, Σκαμνέλι, Γυφτόκαμπος, Ηλιοχώρι, Βρυσοχώρι. Ο δρόμος ημιονικός. Απόστασης Γιάννενα — Βρυσοχώρι 80 περίπου χιλιόμετρα.
Τα λίγα πυρομαχικά που είχε το Τάγμα Κόνιτσας κόντευαν να τελειώσουν, γιατί μόλις πήρε αμυντική θέση απ' τα υψώματα του Βρυσοχωρίου εκτύπα συνέχεια τους απέναντι του Αώου (δεξιά όχθη), προχωρούντας Ιταλούς, οι όποιοι παρά τις μεγάλες απώλειες έφθασαν στη Βωβούσα. Η κατάσταση ήταν κρίσιμη.
Ο στρατός μας είχε μεγάλη και επείγουσα ανάγκη από πυρομαχικά, από τρόφιμα.
Η απόσταση μεγάλη. Ζώα δεν υπήρχαν γιατί τα είχε επιτάξει ο στρατός.
Κι όμως, ήταν ανάγκη τα πολεμοφόδια να φθάσουν.
Να συγκρατήσει ο στρατός μας την αμυντική γραμμή του Αώου.
Να εμποδίσει τους Ιταλούς να καταλάβουν το Μέτσοβο.
Στην αγωνία, τη λαχτάρα αυτή, ξεπήδησε η γυναίκα της Πίνδου.
Η κάθε μια είχε και τον αντικειμενικό σκοπό.
Η πρώτη την Κόνιτσα, η δεύτερη τη Δυτική Μακεδονία. Κατέλαβε τη δεύτερη μέρα του πολέμου τη Φούρκα και αναχαιτίσθηκε προς το Επταχώρι.
Η τρίτη φάλαγγα είχε αντικειμενικό σκοπό το Μέτσοβο απ' τη Λάκκα Αώου.
Σκαρφάλωσε στις παρυφές του Σμόλικα (Κλέφτης — Νταλιόπολι) παρέκαμψε το Ελεύθερο και μπήκε στο Παληοσέλλι.
Συνέχισε προς Πάδες, Άρματα, Δίστρατο, και στις 2 Νοεμβρίου έφθασε στη Βωβούσα.
Το δικό μας Τάγμα Κονίτσης με διοικητή τον ταγματάρχη Γίγα, για να μη αιχμαλωτιστεί συνεπτύχθηκε γρήγορα προς τη Λεκάνη Αώου.
Πήρε αμυντική θέση στις παρυφές της Τύμφης (Βρυσοχώρι) αριστερά του Αώου ποταμού.
Συγχρόνως δε η VIII Μεραρχία για να προφύλαξη τα νώτα των μαχόμενων στο Καλπάκι δημιούργησε τη νέα αμυντική γραμμή (τομεύς Αώου) με Διοικητή τον αείμνηστον αντ/ρχην Φριζήν.
Η νέα αυτή αμυντική γραμμή μια μόνο επικοινωνία είχε με τα Γιάννενα. Από το Ζαγόρι. Τέρμα αυτοκινήτου απ' τα Γιάννενα το Κουκούλι.
Απ' εκεί, Σκαμνέλι, Γυφτόκαμπος, Ηλιοχώρι, Βρυσοχώρι. Ο δρόμος ημιονικός. Απόστασης Γιάννενα — Βρυσοχώρι 80 περίπου χιλιόμετρα.
Τα λίγα πυρομαχικά που είχε το Τάγμα Κόνιτσας κόντευαν να τελειώσουν, γιατί μόλις πήρε αμυντική θέση απ' τα υψώματα του Βρυσοχωρίου εκτύπα συνέχεια τους απέναντι του Αώου (δεξιά όχθη), προχωρούντας Ιταλούς, οι όποιοι παρά τις μεγάλες απώλειες έφθασαν στη Βωβούσα. Η κατάσταση ήταν κρίσιμη.
Ο στρατός μας είχε μεγάλη και επείγουσα ανάγκη από πυρομαχικά, από τρόφιμα.
Η απόσταση μεγάλη. Ζώα δεν υπήρχαν γιατί τα είχε επιτάξει ο στρατός.
Κι όμως, ήταν ανάγκη τα πολεμοφόδια να φθάσουν.
Να συγκρατήσει ο στρατός μας την αμυντική γραμμή του Αώου.
Να εμποδίσει τους Ιταλούς να καταλάβουν το Μέτσοβο.
Στην αγωνία, τη λαχτάρα αυτή, ξεπήδησε η γυναίκα της Πίνδου.
Γυναίκες απ' τα χωριά, που ήταν στο δρόμο, προς το Γυφτόκαμπο, και τα κοντινά προς το τέρμα αυτοκινήτων (Κουκούλι).
Με τα λίγα ζώα που είχαν απομείνει απ' την επίταξη του στρατού τα γαϊδουράκια, ζαλωμένες παρελάμβαναν τα εφόδια απ' το τέρμα αυτοκινήτου, τα προωθούσαν προς το Γυφτόκαμπο, Ηλιοχώρι και απ' εκεί τα παρελάμβαναν άλλες και τα προωθούσαν ως τα τελευταία προκεχωρημένα φυλάκια (Καλογερικό, Μοναστήρι, Κουκουρούτζου κ.λ.π.).
Όπως τα μυρμήγκια, όταν προμηνύουν θύελλα τρέχουν να φθάσουν γρήγορα στη φωλιά τους έτσι και οι γυναίκες αυτές της Πίνδου, φορτωμένες, λαχανιασμένες, άυπνες, νοιώθοντας τον κίνδυνο της σκλαβιάς, έτρεχαν να προφθάσουν τον εφοδιασμό του στρατού μας που τόσο την ανάγκη του είχε.
Με την αντοχήν των, την θέλησιν των, την αυτοθυσίαν των το πέτυχαν.
Με τα λίγα ζώα που είχαν απομείνει απ' την επίταξη του στρατού τα γαϊδουράκια, ζαλωμένες παρελάμβαναν τα εφόδια απ' το τέρμα αυτοκινήτου, τα προωθούσαν προς το Γυφτόκαμπο, Ηλιοχώρι και απ' εκεί τα παρελάμβαναν άλλες και τα προωθούσαν ως τα τελευταία προκεχωρημένα φυλάκια (Καλογερικό, Μοναστήρι, Κουκουρούτζου κ.λ.π.).
Όπως τα μυρμήγκια, όταν προμηνύουν θύελλα τρέχουν να φθάσουν γρήγορα στη φωλιά τους έτσι και οι γυναίκες αυτές της Πίνδου, φορτωμένες, λαχανιασμένες, άυπνες, νοιώθοντας τον κίνδυνο της σκλαβιάς, έτρεχαν να προφθάσουν τον εφοδιασμό του στρατού μας που τόσο την ανάγκη του είχε.
Με την αντοχήν των, την θέλησιν των, την αυτοθυσίαν των το πέτυχαν.
Ο στρατός μας κράτησε τις θέσεις του.
Δεν άφησε τους Ιταλούς να φθάσουν να καταλάβουν το Μέτσοβο.
Καταφθάνει τώρα η Ταξιαρχία Ιππικού, με διοικητή τον Βουρμπιανίτη συνταγματάρχη Σωκράτη Δημάρατο και ακολουθούν η Μεραρχία Ιππικού Σερρών και η 1η Μεραρχία Πεζικού, υπό τους στρατηγούς Στανωτάν και Βραχνόν.
Μπαίνει στη Σαμαρίνα ο Δημάρατος. Βαδίζει προς το Δίστρατο. Στο δρόμο συναντά τους Ιταλούς, τους κτυπά αλύπητα, τους λυγίζει, τους λαχταρά, τους αποκόβει.
Απ' την άλλη πλευρά κινείται ο Στανωτάς και ο Φριζής.
Έτοιμοι όλοι για τη μεγάλη αντεπίθεση, για το διώξιμο του εχθρού.
Και τότε το μεγάλο θαύμα.
Η υπέρμαχος Στρατηγός, η Παναγία θρονιάζει στην κορυφή του Σμόλικα.
Σαν αστραπή μεταδόθηκε η είδηση.
Ηλέκτρισε, ενθουσίασε, δυνάμωσε την πίστη για τη νίκη.
Πολλές απ' τις γυναίκες που και στην ποδιά κουβαλούσαν πυρομαχικά, έλεγαν ότι είδαν με τα μάτια τους την Παναγιά στα μαύρα ντυμένη ν' ανεβαίνει το Σμόλικα. Σταυροκοπιόνταν κι έλεγαν:
«Παναγιά μας, βοήθησε μας να διώξωμε τον εχθρό. Τύφλωσε τον. Ενίσχυσε τα παιδιά μας».
Η ευχή των εισακούσθηκε.
Ο Δημάρατος απ' τη Δυτική πλευρά του Σμόλικα αρχίζει το κυνηγητό.
Οι Ιταλοί φεύγουν πανικόβλητοι προς την Κόνιτσα.
Απ' την πλευρά της Τύμφης ο Στανωτάς και ο Φριζής τους κτυπούν αλύπητα.
Η Λεκάνη του Αώου βουίζει κυριολεκτικά.
Έχει γίνει πραγματική κόλαση από τους κανονιοβολισμούς και τους πυροβολισμούς. Ό δρόμος γέμισε από νεκρούς, τραυματίες και αποσκευές των Ιταλών.
Οι ιππείς μας τους κυνηγούν.
Πολλοί Ιταλοί κρύβονται στις αχυροκαλύβες των χωριών. Τέλος στο Ελεύθερον η πανωλεθρία των, αιχμαλωτίζονται 600 περίπου.
Η μάχη της λεκάνης του Αώου, δεν είναι απ’ τις κοινές μάχες.
Είναι μεγάλης σημασίας μάχη. Ήλλαξε την φάσιν του πολέμου.
Έσωσε την Ελλάδα. Έσωσε την ανθρωπότητα.
Άρρηκτα συνδεμένοι με τη μεγάλη, αυτή μάχη, τη μεγάλη αύτη νίκη είναι ο Δημάρατος, η Μεραρχία Σερρών, η 1η Μεραρχία και η Γυναίκα της Πίνδου.
Αυτών η μορφή πρέπει να δεσπόζει και να προβάλλεται.
Τους αξίζει.
Η λεκάνη του Αώου είναι τα Δερβενάκια της Ηπείρου.
Είναι ο τάφος του φασισμού.
Αυτά είναι τα γεγονότα, που ομολογούν την αλήθεια για τη γυναίκα της Πίνδου».
Δεν άφησε τους Ιταλούς να φθάσουν να καταλάβουν το Μέτσοβο.
Καταφθάνει τώρα η Ταξιαρχία Ιππικού, με διοικητή τον Βουρμπιανίτη συνταγματάρχη Σωκράτη Δημάρατο και ακολουθούν η Μεραρχία Ιππικού Σερρών και η 1η Μεραρχία Πεζικού, υπό τους στρατηγούς Στανωτάν και Βραχνόν.
Μπαίνει στη Σαμαρίνα ο Δημάρατος. Βαδίζει προς το Δίστρατο. Στο δρόμο συναντά τους Ιταλούς, τους κτυπά αλύπητα, τους λυγίζει, τους λαχταρά, τους αποκόβει.
Απ' την άλλη πλευρά κινείται ο Στανωτάς και ο Φριζής.
Έτοιμοι όλοι για τη μεγάλη αντεπίθεση, για το διώξιμο του εχθρού.
Και τότε το μεγάλο θαύμα.
Η υπέρμαχος Στρατηγός, η Παναγία θρονιάζει στην κορυφή του Σμόλικα.
Σαν αστραπή μεταδόθηκε η είδηση.
Ηλέκτρισε, ενθουσίασε, δυνάμωσε την πίστη για τη νίκη.
Πολλές απ' τις γυναίκες που και στην ποδιά κουβαλούσαν πυρομαχικά, έλεγαν ότι είδαν με τα μάτια τους την Παναγιά στα μαύρα ντυμένη ν' ανεβαίνει το Σμόλικα. Σταυροκοπιόνταν κι έλεγαν:
«Παναγιά μας, βοήθησε μας να διώξωμε τον εχθρό. Τύφλωσε τον. Ενίσχυσε τα παιδιά μας».
Η ευχή των εισακούσθηκε.
Ο Δημάρατος απ' τη Δυτική πλευρά του Σμόλικα αρχίζει το κυνηγητό.
Οι Ιταλοί φεύγουν πανικόβλητοι προς την Κόνιτσα.
Απ' την πλευρά της Τύμφης ο Στανωτάς και ο Φριζής τους κτυπούν αλύπητα.
Η Λεκάνη του Αώου βουίζει κυριολεκτικά.
Έχει γίνει πραγματική κόλαση από τους κανονιοβολισμούς και τους πυροβολισμούς. Ό δρόμος γέμισε από νεκρούς, τραυματίες και αποσκευές των Ιταλών.
Οι ιππείς μας τους κυνηγούν.
Πολλοί Ιταλοί κρύβονται στις αχυροκαλύβες των χωριών. Τέλος στο Ελεύθερον η πανωλεθρία των, αιχμαλωτίζονται 600 περίπου.
Η μάχη της λεκάνης του Αώου, δεν είναι απ’ τις κοινές μάχες.
Είναι μεγάλης σημασίας μάχη. Ήλλαξε την φάσιν του πολέμου.
Έσωσε την Ελλάδα. Έσωσε την ανθρωπότητα.
Άρρηκτα συνδεμένοι με τη μεγάλη, αυτή μάχη, τη μεγάλη αύτη νίκη είναι ο Δημάρατος, η Μεραρχία Σερρών, η 1η Μεραρχία και η Γυναίκα της Πίνδου.
Αυτών η μορφή πρέπει να δεσπόζει και να προβάλλεται.
Τους αξίζει.
Η λεκάνη του Αώου είναι τα Δερβενάκια της Ηπείρου.
Είναι ο τάφος του φασισμού.
Αυτά είναι τα γεγονότα, που ομολογούν την αλήθεια για τη γυναίκα της Πίνδου».
* Το παρόν κείμενο είναι του Ηλία Παπαζήση και προδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ηπειρωτικόν Μέλλον» στις 26/7/1978.
Ο Ηλίας Παπαζήσης που η καταγωγή του ήταν από το χωριό Παλιοσέλι Κονίτσης, διατέλεσε εκπαιδευτικός και εργάστηκε σε πολλά χωριά της περιοχής μας, ανάμεσα τους και στο Ηλιοχώρι.
Από το χωριό μας ήταν και η γυναίκα του, Χρυσούλα Νασιώκα, κόρη του γιατρού Αθανασίου Νασιώκα.
Ο Ηλίας Παπαζήσης που η καταγωγή του ήταν από το χωριό Παλιοσέλι Κονίτσης, διατέλεσε εκπαιδευτικός και εργάστηκε σε πολλά χωριά της περιοχής μας, ανάμεσα τους και στο Ηλιοχώρι.
Από το χωριό μας ήταν και η γυναίκα του, Χρυσούλα Νασιώκα, κόρη του γιατρού Αθανασίου Νασιώκα.
Η συζήτηση αφορούσε τα πολεμικά γεγονότα που συνέβησαν στη περιοχή μας το φθινόπωρο του 1940 και τη προσφορά των γυναικών της Πίνδου.
Τότε κρίθηκε αναγκαία και η δημιουργία ενός μνημείου αφιερωμένο στη μνήμη της ανώνυμης Ηπειρώτισσας που συνέβαλε τα μέγιστα ώστε αποκρουστεί η εισβολή των φασιστικών δυνάμεων του άξονα.
Οι χώροι που προτάθηκαν για να στηθεί το υπό ανέγερση μνημείο ήταν πολλοί, ανάμεσα τους και η περιοχή του χωριού μας (Γυφτόκαμπος κ.α.).
Τελικά όπως είναι γνωστό κατασκευάστηκε στην είσοδο του κάμπου των Ασπραγγέλων, έναν χώρο αρκετά μακριά από τη περιοχή που συνέβησαν τα γεγονότα και που έδρασαν οι γυναίκες της Πίνδου.
ΠΗΓΗ: http://www.iliochori.net
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου