Ο Ελαφότοπος

Ο Ελαφότοπος είναι ένα από τα παλαιότερα χωριά του Ζαγορίου και σίγουρα ένα από τα πιο ιστορικά, με σημαντική ιστορία σε πολλές εποχές. Βρίσκεται στο Βόρειο-Δυτικό άκρο του Ζαγορίου, σε κρημνώδες ύψωμα Δυτικά του Στούρου, που θεωρείται μέρος του όρους Τύμφη. Είναι απέναντι από τα Κάτω Πεδινά, από τα οποία και το χωριό φαίνεται όλη την ημέρα, ενώ σχετικά εύκολα μονοπάτια συνδέουν το χωριό με άλλα γειτονικά χωριά του Ζαγορίου, όπως τα Άνω Πεδινά, το Μονοδέντρι, το Βίκο και την Αρίστη. Παλαιότερα το χωριό συνδεόταν με μονοπάτι και με το Καλπάκι. Το χωριό αριθμεί μόνο μερικές δεκάδες κατοίκους το χειμώνα, όμως αριθμεί εκατοντάδες κατοίκους το καλοκαίρι και ιδίως τον Αύγουστο.

H ιστορία του Ελαφοτόπου ξεκινάει τον 12ο αιώνα, όπου ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας (ή ιστοριογραφικά Βυζαντινός), Ανδρόνικος Κομνηνός συμπεριλαμβάνει τον οικισμό σε χρυσόβουλο του. Τότε στη θέση του Ελαφοτόπου υπήρχε μεγάλο μοναστήρι της Θεοτόκου, με τελευταίο κατάλιπο του την εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και μερικά κελιά (που μετατράπηκαν σε καλύβες) διάσπαρτα, κρυμμένα στο χωριό. Ο Ελαφότοπος (Τσερβάρι) ήταν μέρος του Δεσποτάτου της Ηπείρου, εώς ότου το 1431 η περιοχή του Ζαγορίου συνθηκολόγησε σε αντάλλαγμα με προνόμια. Εξ αιτίας του σχετικά άγονου και μη καλλιεργήσιμου εδάφους που περιβάλλει το χωριό, πολλοί χωριανοί ήταν αναγκασμένοι να ξενιτευτούν για να κερδίσουν τα προς το ζην. Έτσι, πολλοί είχαν ξενιτευτεί σε διάφορες περιοχές του κόσμου.

Πολυ πριν την Επανάσταση του 1821, ο πατήρ (και Άγιος) Κοσμάς ο Αιτωλός πέρασε από τον Ελαφότοπο και δίδαξε σε βράχο παραπάνω από την εκκλησία της Παναγίας. Αφού φιλοξενήθηκε από τους Τσερβαριώτες, λέγεται ότι είπε μία από τις πιο γνωστές φράσεις του: "Ευλογημένα βουνά, πολύν κόσμο θα σώσετε". Ο βράχος του πατρός Κοσμά έχει εικόνισμα και βρίσκεται ακόμα κοντά στον ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.

Η απελευθέρωση το 1913 σηματοδότησε μία αλλαγή εποχής για το Ζαγόρι. Πολλοί λένε ότι, ενώ το σύστημα αυτοδιοίκησης των Ζαγορίσιων ήταν προηγουμένως πολύ αποδοτικό για τον τόπο, τότε πια αφέθηκαν όλα στο κράτος. Το Τσερβάρι μετονομάστηκε σε Ελαφότοπος, επειδή η (σλαβογενής) ονομασία του χωριού θεωρήθηκε ότι σημαίνει Ελαφι (cervus στα λατινικά) και τόπος (σλαβικό arie, όπως area στα αγγλικά). Άλλη ερμηνεία υποστηρίζει ότι το Τσερβάρι στην πραγματικότητα δε σήμαινε τόπος των ελαφιών, αλλά τόπος των όρνεων. Πράγματι, είναι γνωστό ότι σε κοντινή χιονότρυπα υπάρχει φωλιά όρνεων ("γκαϊλιών") ενώ υπάρχουν θεάσεις των όρνεων που βγαίνουν από το φαράγγι του Βίκου, θεάσεις πολύ πιο συχνές παλιότερα.

Β' Παγκόσμιος

Όταν η Ελλάδα εισήλθε στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, με το ΟΧΙ του Ιωάννου Μεταξά την 28η Οκτωβρίου 1940, η Ήπειρός ήταν το πεδίο των μαχών, και ο Ελαφότοπος ήταν πολύ κοντά στον εχθρό, αλλά και σε στρατηγικό σημείο, καθώς απλώς και μόνο λίγο πίσω από το χωριό, από το ύψωμα της Γκραμπάλας ή και στη θέση της Θέας Βίκου, φαίνεται μία τεράστια έκταση μέχρι και τα πρώτα χωριά της Αλβανίας. Η αμυντική γραμμή που χάραξε ο Στρατηγός Κατσιμήτρος της VIII (Ζ') Μεραρχίας είχε ως κεντρικό σημείο της το Καλπάκι (Ελαία), εκτάσεις τότε του Ελαφοτόπου, όπου και ο Στρατηγός έστησε το στρατηγείο του. Ζωτική, όμως, για την διατήρηση του Καλπακίου ήταν η διατήρηση του υψώματος της Γκραμπάλας, όπου έλαβε χώρα μία από τις πιο σημαντικές μάχες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Τρεις φορές κατέλαβαν οι Ιταλοί την Γκραμπάλα και τρεις φορές την απελευθέρωσαν οι Έλληνες ώσπου οι Ιταλοί τράπηκαν σε φυγή. Με αυτή την εξέλιξη το Καλπάκι κράτησε ώσπου οι ελληνικές δυνάμεις να αρχίσουν σιγά σιγά να κυνηγήσουν τον εχθρό ώσπου αναγκάστηκε τον Απρίλιο του 41 να παρέμβει η Γερμανία με τις δυνάμεις που προετοίμαζε για την επιχείρηση Μπαρμπαρόσσα ("Κόκκινα Γένια") κατά της Σοβιετικής Ένωσης. Η μεγάλη καθυστέρηση αυτή των Γερμανών στην Ελλάδα ανέβαλε την επιχείρηση Μπαρμπαρόσσα τόσο που όταν πια οι Γερμανοί εισέβαλαν στη Σοβιετική Ένωση, οι Ρώσοι είχαν ήδη οργανώσει το σχέδιο τους και οι Γερμανοί είχαν χάσει τόσο χρόνο που επιτέθηκαν στον Ρωσικό χειμώνα με... κοντομάνικα και καλοκαιρινό εξοπλισμό. Έγκριτοι δυτικοί ιστορικοί έχουν εκφράσει πολλές φορές πώς αυτό έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ήττα της Γερμανίας στην Ρωσία, που σήμανε ουσιαστικά και την ήττα του Άξονα.

Από μία άλλη οπτική, η νίκη κατά της Ιταλίας, ώντας η πρώτη ήττα στην ξηρά των δυνάμεων του Άξονα σε μία εποχή που η μόνη άλλη δύναμη που πολεμούσε την Γερμανια ήταν η Μεγάλη Βρετανία, έδωσε ελπίδα αντίστασης στους λαούς παγκοσμίως. Είτε είναι έτσι είτε αλλιώς, ένα σημαντικό κεφάλαιο της παγκόσμιας ιστορίας γράφτηκε στον Ελαφότοπο. Κομμάτια εξοπλισμού και "σημάδια" από βόμβες μπορούν ακόμα να βρεθούν στην Γκραμπάλα, ενώ οχυρώσεις μπορούν ακόμη να βρεθούν στο Καλπάκι και στην γύρω περιοχή.

Το Τσερβάρι δεν έμεινε άθικτο από τον εμφύλιο. Αν και δεν υπέφερε όσο άλλα μέρη του Ζαγορίου, κατά τη διάρκεια του εμφυλίου διάφοροι Ελαφοτοπίτες, όπως ο Απόστολος Κων. Ντιναλέξης είχαν βρει τραγικό θάνατο, όταν αφέθηκαν να πεθάνουν σε μία χιονότρυπα, κοντά στον δρόμο που οδηγεί σήμερα στο χωριό Βίκος.

Έπειτα ξεκίνησε η ερήμωση σταδιακά. Αυτή τη φορά όμως, αντίθετα με περασμένους αιώνες, οι Ελαφοτοπίτες σπάνια επέστρεφαν πίσω κι έτσι ένα μέρος του χωριού ερημώθηκε. Το 1970 έκλεισε και το σχολείο. Για πάνω από δύο δεκαετίες το χωριό, ένα από τα μεγαλύτερα χωριά του Ζαγορίου, είχε πολλά ερημωμένα σπίτια και λίγους κατοίκους, είτε τον χειμώνα είτε το καλοκαίρι. Παρ'όλα αυτά, τα τελευταία 20 χρόνια έχει φυσήξει ένας αέρας ανάπτυξης σε όλο το Ζαγόρι, με τους Ζαγορίσιους να επιστρέφουν και να αναπαλαιώνουν τα σπίτια τους ή και να χτίζουν καινούρια σπίτια. Η μοναδική αρχιτεκτονική του Ζαγορίου, η φύση του και ο πολιτισμός του όχι μόνο ελκύουν τουρισμό δημιουργώντας ένα εισόδημα για την περιοχή, αλλά και δίνουν μία πραγματική ελπίδα ανάπτυξης

Για να έχουμε όμως πραγματική ανάπτυξη θα πρέπει να διαχωρίσουμε και να διαφυλάξουμε, να προστατέψουμε, τον πραγματικό πολιτισμό μας.

Σε αυτή την εποχή, ο Αθλητικός Όμιλος Ελαφοτόπου είναι παρών στην ανάπτυξη του Ζαγορίου, θυμίζοντας με τις δραστηριότητες του ποιό είναι το πνεύμα και ποιός ο πολιτισμός της περιοχής και καλώντας όλους να ακολουθήσουν πρωτίστως την πολιτιστική ανάπτυξη του Ζαγορίου στα σπουδαία επίπεδα που ήταν πολύ παλιά.

 

ΠΗΓΗ:  www.aoelafotopou.gr