Σαρακατσάνοι.

Eπειδή το Hpeiros.gr θέλει να ενημερώσει όλους τους απανταχού Ηπειρώτες, αλλά και όχι μόνο αυτούς, για κάθε ιστορικό στοιχείο που αφορά την περιοχή μας, αλλά και την ευρύτερη περιοχή, κρίναμε σκόπιμο να κάνουμε ειδική αναφορά στους Σαρακατσαναίους ή Σαρακατσιαναίους, παίρνοντας στοιχεία από σχετικό αφιέρωμα του Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων το οποίο ως γνωστό συγχωνεύτηκε με τον Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων. Ας ρίξουμε λοιπόν μια μικρή ματιά στο παρελθόν για να δούμε από που ξεκίνησαν οι Σαρακατσάνοι.

ΠOIOI EINAI;
Αρχαία ελληνική φυλή νομάδων κτηνοτρόφων. Αρχική κοιτίδα τους ήταν η περιοχή των Αγράφων και ευρύτερα της Ηπείρου (κύριος κορμός της Πίνδου). Μαζί με τα ποίμνιά τους αλώνιζαν την ηπειρωτική Ελλάδα αλλά και τις λοιπές Βαλκανικές χώρες. Οι Σαρακατσάνοι (ή Σαρακατσαναίοι ή Σαρακατσιαναίοι), που είναι σήμερα διασκορπισμένοι στην ηπειρωτική Ελλάδα, 

στη Βουλγαρία και στην ΠΓΔΜ, έχουν την ίδια αφετηρία, την ίδια κοιτίδα Στο συμπέρασμα του κοινού τόπου καταγωγής οδηγούν τόσο η σαρακατσάνικη παράδοση όσο και η μελέτη της ιστορικής εξέλιξης των νομαδικών φυλών στην Ελλαδα και οι ανθρωπολογικές, λαογραφικές και γλωσσολογικές μελέτες.

EΠΟΧΙΚΕΣ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ
Ο νομαδικός βίος των Σαρακατσάνων περιλάμβανε τις εποχικές μετακινήσεις. Την άνοιξη και συγκεκριμένα του Αη Γιώργη οι Σαρακατσάνοι ξεκινούσαν να ανέβουν το βουνό για να «ξεκαλοκαιριάσουν». Όλοι μαζί, στο «καραβάνι». Άνδρες, γυναικόπαιδα, κοπάδια. Το φθινόπωρο, εκεί γύρω στη γιορτή του Αη Δημήτρη, εγκατέλειπαν το βουνό και κατέβαιναν «στα χειμαδιά» δηλ., στις πεδιάδες, στον κάμπο.

Ενδεικτικό της δύσκολης αυτής ζωής των Σαρακατσάνων είναι το εξής περιστατικό, που βρήκαμε στο βιβλίο του Ευριπίδη Μακρή «Ζωή και Παράδοση των Σαρακατσαναίων»:
Ου Σπύρου Τζιμιρκιώτ΄ς ήταν γέρουντας. Ου Λευτέρ' Μάστουρας θέλησι να τουν π(ει)ράξ'
- Έμαθις μπαρμπα- Σπύρου;
- Τι πιδί μ΄;
- Βήκι ένα φάρμακο κι ξανανιών'ς.
- Αλήθεια Λευτέρ';
- Αλήθεια μπάρμπα.
- Τι λες μωρέ πιδί μ΄! ιγώ τρόμαξα να πιράσω ιτούτ' τ΄ παλιοζωή, ποιος θα ματατραβήξ' ούλα αυτίνα π' πέρασα!

ΠΟΤΕ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ΔΙΑΣΚΟΡΠΙΣΤΗΚΑΝ ΟΙ ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΟΙ;
Ο διασκορπισμός των Σαρακατσάνων έγινε επί Τουρκοκρατίας. Η μεγαλύτερη μετακίνηση των Σαρακατσάνων έγινε στα χρόνια του Αλή Πασά, από το 1788 μέχρι και το 1821, στους πολέμους, που είχε με τους Σουλιώτες και τον Κατσαντώνη, καθώς και στα χρόνια της μεγάλης επανάστασης Εκείνη την εποχή οι Σαρακατσάνοι μετακινήθηκαν προς Βορρά δηλ. στις σημερινές περιοχές της Μακεδονίας, της Θράκης, της Βουλγαρίας, της ΠΓΔΜ, της Τουρκίας, της πρώην ενωμένης Γιουγκοσλαβίας. Ο ενιαίος γεωγραφικός χώρος του τότε Οθωμανικού κράτους επέτρεπε άνετα αυτές τις μετακινήσεις.

ΓΙΑΤΙ «ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΟΙ (ΣΑΡΑΚΑΤΣΑΝΑΙΟΙ,ΣΑΡΑΚΑΤΣΙΑΝΑΙΟΙ)»;
Η προέλευση της ονομασίας των Σαρακατσάνων αποτελεί αντικείμενο έρευνας έως και σήμερα. Καμία από τις διάφορες θεωρίες, που έχουν αναπτυχθεί κατά καιρούς δεν οδηγεί σε ασφαλές συμπέρασμα.

Οι Σαρακατσάνοι δεν «προέκυψαν», δεν γεννήθηκαν ξαφνικά στη Βυζαντινή περίοδο ή την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Το όνομά τους φαίνεται να είναι σχετικά νέο, αλλά οι Σαρακατσάνοι είναι ένα ελληνικό φύλο, που αναμφισβήτητα φτάνει στην αρχαιότητα. Μια από τις επικρατέστερες θεωρίες είναι πως επί τουρκοκρατίας αποκαλούνταν από τον κατακτητή «Καρακατσάνοι» (από τις τουρκικές λέξεις kara δηλ., μαύρος, μαυροντυμένοι, σκληροτράχηλοι, δυνατοί, άνθρωποι αντοχής και kacan δηλ., φυγάδες).
Ο συνδυασμός των δυο αυτών λέξεων εξέφραζε και απέδιδε όχι μόνο τον τρόπο ζωής τους στο πλαίσιο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τη συμπεριφορά τους απέναντι σ' αυτή, καθώς ήταν απείθαρχοι και ανυπότακτοι, αλλά και την ιδιοσυγκρασία τους, την αντοχή στις κακουχίες και τη δύναμή τους. Καθώς μόνο στην Ελλάδα και κυρίως στα τμήματά της που απελευθερώθηκαν τελευταία, οι Σαρακατσάνοι αποκαλούνται «Σαρακατσάνοι», προκύπτει, σύμφωνα με τους ερευνητές, το ερώτημα αν η ονομασία «Σαρακατσάνοι» είναι μεταγενέστερη ή προγενέστερη της «Καρακατσάνοι». Ωστόσο, πειστική απάντηση και εδώ δεν υπάρχει. Πανηγυρική διέξοδο από τις διάφορες θεωρίες για την προέλευση της ονομασίας μας δίνει το συμπέρασμα του μελετητή Π. Αραβαντινού, που στο βιβλίο του «Χρονογραφία της Ηπείρου μέχρι το 1854», Αθήνα 1856, σημειώνει πως «καταχρηστικώς αποκαλούνται Σαρακατσάνοι, διότι ορμώνται εξ Ελλήνων και αυτόχρημα Έλληνες εισί».

ΠΗΓΗ:  http://www.ipiros.gr/