Αποπειρώμαι μια αναδρομή στην εξέλιξη των Σαρακατσαναίων με λίγα ονόματα που επηρέασαν την κατάσταση για να ξέρουν οι νεότεροι λίγα απ’ την ιστορία τους. Η εμφάνιση Σαρακατσαναίων στο Ζαγόρι πραγματοποιήθηκε από το 1917 έως το 1920 και κατά έκφραση του Τσεπελοβίτη, Δ/ντη Εθνικής Τραπέζης Ελλάδος, Αχιλλέα Βάντζιου «κατέβηκαν οι Δωριείς». Πράγματι ήταν μια κατηγορία Ελλήνων σκληροτράχηλων, «κλεισμένων» στη στάνη, μακριά απ’ τα χωριά και κατοικούσαν στα κονάκια στους πρόποδες των βουνών κοντά στα κοπάδια τους, όπου δημιουργούσαν κοινωνική ζωή μεταξύ τους αλλά και με άλλες στάνες που απείχαν 2-5 ώρες η μία από την άλλη. Στα χωριά κατέβαιναν μόνο οι Τσελιγκάδες για τις ανάγκες τους και περνούσαν τις ώρες τους στα καφενεία των χωριών. Τα παιδιά και οι γυναίκες δεν κατέβαιναν στα χωριά. Γι’ αυτό σιγά-σιγά πολλά τσελιγκάτα ίδρυσαν και σχολεία στις στάνες για να μαθαίνουν λίγα κολυβογράμματα τα παιδιά. Μέσα σε αυτή την απομόνωση υπήρχαν και προοδευτικά μυαλά που σκέφτηκαν ότι η κάθοδος στα χωριά ήταν απαραίτητη για την κοινωνικοποίηση των «περήφανων» και ατίθασων Σαρακατσαναίων. Από όσα μου είπε ο Σπύρος Τσουμάνης, 93 χρονών, απ’ το Τσεπέλοβο στα πρώτα χωριά που εγκαταστάθηκαν Σαρακατσαναίοι ήταν το Τσεπέλοβο, το Κουκούλι, το Βραδέτο, το Πάπιγκο και αργότερα το Σκαμνέλι και τα άλλα χωριά. Στο Τσεπέλοβο του 1919 ο Μιχάλης Τσουμάνης αγόρασε δυο αρχοντικά, γιατί είχε οικονομική ευχέρεια που του έδιναν τα 2000 πρόβατά του. Σύντομα αγόρασαν σπίτια ο Παύλος Γιαννάκης, ο Ηλίας Βαγγέλης, ο Νίκο Φερεντίνος και αργότερα ο Γρηγόρης Κουμπής. Οι Τσεπελοβίτες τους δέχτηκαν με κάποια επιφύλαξη και δεν τους αναγνώρισαν ποτέ το δικαίωμα της ισοπολιτείας, ούτε τους έγραψαν στα δημοτολόγια της κοινότητας. Ήταν γι’ αυτούς «βλάχοι» παρότι οικονομικά βρίσκονταν σε πλεονεκτική θέση λόγω των κοπαδιών τους. Στο Τσεπέλοβο για να εξισωθούν οι Σαρακατσάνοι με τους Ζαγορίσιους, εκτός από την εγγραφή τους στα δημοτολόγια που έγινε πριν το 1940, έπρεπε να έρθει το 1961 που για πρώτη φορά στο χωριό έγινε πρόεδρος Σαρακατσάνος ο Β. Τσουμάνης και αργότερα ο Π. Τσουμάνης, ο Χρ. Βαγγέλης και τελευταία ο Θεόδωρος Τσουμάνης, ο οποίος διετέλεσε και Δήμαρχος Τύμφης με επιτυχία.
Η επικράτηση των Σαρακατσαναίων
Στο Κουκούλι και στο Βραδέτο η ενσωμάτωση ήταν καταλυτική. Επικράτησαν ολοσχερώς οι Σαρακατσαναίοι. Στο Πάπιγκο η παρουσία των Σαρακατσαναίων ήταν συναινετική και μόνο στο Σκαμνέλι χρειάζεται αγώνας δεκαετιών για να δεχτούν οι Ζαγορίσιοι τηννομοτέλεια της ιστορίας ότι κάποτε στις κοινωνίες γίνονται ανακατατάξεις. Μόνο στο Καπέσοβο οι γραμματοδιδάσκαλοι αρνήθηκαν την εγκατάσταση των Σαρακατσαναίων στο χωριό και σήμερα, όπως ομολογούν οι ίδιοι, ήταν λάθος τους, γιατί τώρα σχεδόν «λαλούν κουκουβάγιες», λόγω ερήμωσης του χωριού. Και τώρα το 2010 που ο ενιαιοποιημένος Δήμος με το σχέδιο Καλλικράτης, που περιλαμβάνει και τα 46 χωριά του Ζαγορίου, διεκδικήθηκε, και από ένα Σαρακατσάνο, τον αρχιτέκτονα μηχανικό από το Πάπιγκο Λεωνίδα Τσουμάνη. «Οποία» εξέλιξη. Για να φτάσουν τα πράγματα εδώ βοήθησε η καταξίωση πολλών Σαρακατσαναίων στα γράμματα. Η σταδιοδρομία του Γιώργου Τσουμάνη, ως αξιωματικού, του Ηλία Τσουμάνη ως πολιτικού μηχανικού και του Τρύφωνα Τσουμάνη ως δικηγόρου από το Βραδέτο προέβαλαν το συνάφι.
Ο Γιώργος Τσουμάνης ως συμβολαιογράφος, ο Βασίλης Τσουμάνης ως γιατρός και ο Χρήστος Τσουμάνης ως δάσκαλος, όλοι από το Κουκούλι, ήταν καταξιωμένα άτομα. Μεταπολεμικά τώρα, ξεκινώντας από τα γίδια και τα πρόβατα, με χίλιες στερήσεις, διέπρεψαν στο Γυμνάσιο Αρρένων Ιωαννίνων ο Λάκης Τσουμάνης, ο Νίκος Πάσχος και ο Βαγγέλης Δελημήτρος. Επίσης και ο Άρης Τσουμάνης στη Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων.
Στη συνέχεια ο Λευτέρης Καζούκας τελειώνει την Αν. Βιομηχανική Σχολή, ο Κώστας Βαγγελής και ο Ηλίας Καζούκας γίνονται αξιωματικοί, ο Κώστας Τσουμάνης από το Βραδέτο πολιτικός μηχανικός, ο Ανδρέας Τσουμάνης και ο Κώστας Χαρίσης σταδιοδρομούν στη Στατιστική Υπηρεσία, ο Κωστούλας Τσουμάνης πετυχαίνει στην Εθνική Τράπεζα και ο Γιώργος Φερεντίνος στο Ι.Κ.Α., ο Μιχάλης Κουμπής γίνεται αξιωματικός της Αστυνομίας, ο Ευρ. Μακρής εξελίσσεται ως δάσκαλος και ο Κοσμάς Φερεντίνος γίνεται επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Αν κάποιοι μου διέφυγαν ζητώ συγνώμη.
Μετά την ίδρυση του γυμνασίου Τσεπελόβου η πρόσβαση στα γράμματα ήταν ευκολότερη καθώς εφαρμόστηκαν και οι Πανελλήνιες εξετάσεις και ιδρύθηκε το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Πολλά παιδιά Σαρακατσανόπουλα μπήκαν στο στίβο των γραμμάτων και ανελίχθηκαν. Ενδεικτικά αναφέρω τον Κώστα Πάσχο, τη Μαίρη Τσουμάνη, Βασιλική Γιαννάκη, Γιώργο και Γιάννη Τσουμάνη, Γιώργο Καπρινιώτη, Παναγιώτη Μπαλατσό, φιλολόγους. Τον Τάκη Γιαννάκη ουρολόγο και νυν καθηγητή της Ιατρικής Σχολής Ιωαννίνων, τον Γιάννη Φερεντίνο οφθαλμίατρο, τον Νίκο Φερεντίνο τον Χρήστο Τσουμάνη και το Λάμπρο Φερεντίνο καθηγητές. Τον Κώστα Τσάκα υπάλληλο του ΟΤΕ, τον Τάκη Τσουμάνη υπάλληλο της ΔΕΗ, τους αξιωματικούς Παπιγκιώτη Δήμητριο, Παύλο και Άλκη Τσουμάνη, Βαγγέλη Κουμπή, Μήτσιο Πάσχο και Αριστείδη Τσουμάνη. Τη Χρυσάνθη Ζήγου και τους καθηγητές Κατερίνα Ζήγου, Ελένη Μυριούνη, Λένα Τσουμάνη και Χρήστο Τάγκα, τον υπομηχανικό Άρη Τάγκα και τους πολιτικούς μηχανικούς Δημήτρη Τάγκα από του Κουκούλι και Δημήτρη Τσουμάνη νυν βουλευτή Πρέβεζας και τα αδέρφια Τάσος και Ευαγόρας Τσουμάνης, Δασολόγος και Αξιωματικός Πυροσβεστικής αντίστοιχα. Πολλοί Σαρακατσαναίοι πέτυχαν στο εμπόριο, επαγγελματίες, καταστηματάρχες συμβάλλοντας στην αναβάθμιση του συναφιού.
Στην ενσωμάτωση των Σαρακατσαναίων βοήθησε και η επιμειξία με τους Ζαγορίσιους. Πολλές Σαρακατσάνες παντρεύτηκαν Ζαγορίσιους και λίγες Ζαγορίσιες Σαρακατσάνους, γιατί δεν τα έβρισκαν οι «πολιτισμένες» Ζαγορίσιες με τους αυταρχικούς Σαρακατσάνους.
Οι νέες γενιές απαλλαγμένες από τις αντιπαλότητες του παρελθόντος ενωμένοι αγωνίζονται για την ανάπτυξη του Ζαγοριού σε όλους τους τομείς με βάση τον τουρισμό ώστε να αποκτήσει αίγλη η περιοχή, όπως είχε τα παλιότερα χρόνια, και να γίνει πόλος έλξης για όλη την Ελλάδα και για πολλές χώρες της Ευρώπης.
Λάκης Τσουμάνης
Συνταξιούχος Δάσκαλος
ΠΗΓΗ: www.agon.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου