Το Χάνι που έγινε δημαρχείο.

Ο Φρίξος Τζιόβας διηγείται σήμερα στους αναγνώστες του «Η.Α.» την ιστορία του Χανιού των Ασπραγγέλων -μέχρι το 1928 το χωριό λεγόταν Δοβρά.

Το κείμενο του γραμμένο με λιτό ύφος περιγράφει όχι μόνο την ιστορία του κτιρίου, αλλά και το πέρασμα του τόπου από το χθες στο σήμερα. Είναι λιγοστά τα κείμενα του ηπειρώτη λογοτέχνη, αλλά πάντα σημαντικά και γι’ αυτό εδώ στον «Η.Α.» τα υποδεχόμαστε με μεγάλη χαρά. 

Το Χάνι που έγινε δημαρχείο

Στο τεύχος αριθμ. 384-385 του περιοδικού «Το Ζαγόρι μας» υπάρχει στην πρώτη σελίδα φωτογραφία του οικήματος όπου σήμερα στεγάζονται οι υπηρεσίες του Δήμου ΚεντρικούΖαγοριού και από το επόμενο έτος όλου του ενωμένου πλέον Ζαγοριού.

Ασφαλώς, η όψη του κτιρίου παραξενεύει. Στη φωτογραφία φαίνεται γερασμένο, κατασκεύασμα άλλων αιώνων και όμως είναι νεόδμητο, ηλικίας οκτώ ετών.

Κάποτε, κατά τα μέσα του 19^ου αιώνα, Δοβριανίτης συνέλαβε την ιδέα να χτίσει στο κέντρο του χωριού χάνι. Η Δοβρά τότε ήταν πέρασμα, όπως και σήμερα, όλων των ανθρώπων του Κεντρικού Ζαγοριού. Δοβρά με Γιάννινα 6 ώρες περίπου, άλλες τόσες Δοβρά – Τσεπέλοβο και μακρύτερα η Λάιστα. Νύχτωναν στη Δοβρά, το χάνι τους φιλοξενούσε.

Η πρόσοψη του χανιού ήταν ακριβώς ίδιαμε τη σημερινή. Το χαγιάτι, κυρίως για τις κακοκαιρίες, με την ανύψωσή του στο κέντρο, είναι το πλέον χαρακτηριστικό σημάδι της οικοδομής. Η βαριά χανόπορτα ποικιλμένη με πλατοκέφαλα γυφτόκαρφα. Έμπαινες σε πλατύ διάδρομο για να περνούν φορτωμένα ζώα. Δεξιά, ένα μισοσκότεινο δωμάτιο η αποθήκη για τις αποσκευές των περαστικών. Αριστερά, δωμάτιο που φωτιζόταν από «κεπέγκι», εδώ το παντοπωλείο και οινομαγειρείο. Μετά δωμάτιο με αποθηκευμένα υλικά του παντοπωλείου, μόνιμα η μυρουδιά του βακαλάου και δερμάτων προς εμπορία. Στο βάθος του διαδρόμου ευρύτατος χώρος χορταποθήκη και στάβλος για τα φορτηγά ζώα των περαστικών, το περίφημο «ντάμι». Από το διάδρομο ανέβαινες πέτρινη σκάλα και συναντούσες τρία μεγάλα δωμάτια με τζάκι και αχυρένια στρώματα. Έτσι πορεύτηκε το χάνι για έναν αιώνα περίπου μέχρι που το αχρήστευσε το αυτοκίνητο. Μα όχι τελείως, γιατί λειτούργησε και μεταπολεμικά ως παντοπωλείο και μετά το κάψιμο του χωριού (Ιούλιος 1943) φιλοξένησε πυροπαθείς οικογένειες.

Το χάνι μεγάλο, αιωνόβιο, πώς να συντηρηθεί; Άρχισε η κατάρρευση. Τότε, τύχη αγαθή, επισκέφθηκε το Ζαγόρι η Μελίνα Μερκούρη, Υπουργός Πολιτισμού, με το σύζυγό της τον παγκόσμια γνωστό σκηνοθέτη Ζιλ Ντασέν. Όση ώρα η Μελίνα άκουγε την ιστορία του χανιού αυτός το φωτογράφιζε. Επισκέφθηκε την έκθεση του πολιτιστικού Συλλόγου Ασπραγγέλων τα γνωστά «Ζαγοριακά»που τόση συμπαράσταση είχαν επί σειράν ετών από τα μέλη της ΙΛΕΖ (Λαζαρίδης, Νικολαΐδης, Γιαννακός και ο ακούραστος Κίμων…). Εντυπωσιάστηκε η Μελίνα από την όψη του κτιρίου, έμαθε την ιστορία του, λειτούργησε η γνωστή ευαισθησία της και το εκήρυξε διατηρητέο.

Το κτίριο είχε ένα νομικό κώλυμα καθώς το οικόπεδο ήταν εκκλησιαστικό και οι κτήτορες του κτιρίου μέχρι το 1939 πλήρωναν ενοίκιο της γης στην εκκλησία. Η κατάσταση αυτή - άλλος ο κάτοχος της γης και άλλος του κτιρίου- συνηθιζόταν στην Επτάνησο (εδαφονόμιο) μα καταργήθηκε μεταπολεμικά και περιήλθε το όλον στον ιδιοκτήτη του κτιρίου. Η κοινότητα αναγκάστηκε να το αγοράσει όταν έγινε λόγος για έδρα του Δήμου κ. Ζαγοριού στους Ασπραγγέλους. Για χρονικό διάστημα στεγάστηκαν οι υπηρεσίες του σε άνετο οίκημα, δωρεά προς το πυροπαθές χωριό του Ελβετικού Ερυθρού Σταυρού. Όταν εγκρίθηκε η ανέγερση δημαρχείου προσφέρθηκε το οικόπεδο του χανιού. Μα ο νόμος, νόμος. Μόνο με τα «σουσούμια» του πρώην χανιού έπρεπε να χτιστεί τόσο στο εξωτερικό του όσο και εντός. Ήταν στη μοίρα των Ζαγορίσιων που τόσο διατείνονται ότι λατρεύουν την παράδοση και όμως την προδίνουν κατάφορα π.χ. ντύνοντας τους χορευτές του με φουστανέλες και μπουραζάνες, ενδύματα άλλων περιοχών, σ’ εμάς, πρόωρα κατά τα τέλη του 19^ου αιώνα επεκράτησε το «φράγκικο» ένδυμα παραμερίζοντας τον τούρκικο «ντουλαμά», λοιπόν μαύρο παντελόνι και γιλέκο. Έτσι το όρισε η μοίρα να στεγαστούν οι υπηρεσίες του Καλλικράτη σε αυθεντικά παραδοσιακό ιστορικό κτίριο.

Τοεσωτερικό του Δημαρχείου, υπακούοντας στην εντολή της υπηρεσίας νεοτέρων μνημείων χωρίζεται στο ισόγειο σε τρία άνετα γραφεία και άλλα τρία στον άνω όροφο. Το άλλοτε «ντάμι» έγινε άνετη αίθουσα (105 τ.μ.) συνεδριάσεων του δημοτικού Συμβουλίου. Μόνο ο φυσικός φωτισμός του είναι ανεπαρκής γιατί δεν επετράπη το άνοιγμα παραθύρων στη δυτική πλευρά της αίθουσας.

Το ευρύχωρο γραφείο του Δημάρχου θυμίζει έντονα τους φιλικούς οντάδες ζαγορίσιων αρχοντικών με κυρίαρχα το ξύλο (ταβάνι, πάτωμα, παραθύρια) και υφαντά στρωσίδια.

Αυτά για τους φιλίστορες.

Φρίξος Τζιόβας 

ΠΗΓΗ:  www.agon.gr