Σύντομα ιστορικά στοιχεία για την περιοχή που αποτελούσε μέχρι πρότινος τον Δήμο Τύμφης.

Πριν τον 4ο π.χ. αιώνα η περιοχή είχε κατοικηθεί από Τυμφαίους, Παρωραίους και Τάλαρες. Ίχνη αρχαίων τειχών στο χωριό Καπέσοβο και τα πελασγικά τείχη στο Σκαμνέλι μαρτυρούν ότι η περιοχή όχι μόνο κατοικούνταν κατά την ελληνιστική περίοδο αλλά και ότι υπήρχε επικοινωνιακή σχέση ανάμεσα στους Μολοσσούς της περιοχής και των γειτονικών περιοχών. Το 168 π.χ. ο Αιμίλιος Παύλος καταλαμβάνει την Ήπειρο και στέλνει χιλιάδες Ηπειρώτες στα σκλαβοπάζαρα της Ρώμης. Ως το 12ο αιώνα μ.χ η περιοχή δέχεται συνεχείς επιδρομές από Γότθους, Ούνους και Νορμανδούς με αποτέλεσμα την παρακμή της. Το 1204 ιδρύεται το δεσποτάτο της Ηπείρου, το οποίο περιλαμβάνει και τα χωριά του Δήμου, θα διαλυθεί όμως το 1479 από τους Οθωμανούς. Η μονή Ρογκοβού στο Τσεπέλοβο αποτελεί απόδειξη της ιστορίας της περιοχής αυτής της περιόδου.

Οι κάτοικοι του Δήμου ήταν αρχικά κτηνοτρόφοι και δουλοπάροικοι οι οποίοι ήθελαν να απαλλαγούν από τους Βυζαντινούς κεφαλάδες. Αργότερα έγιναν ευρύτερα γνωστοί για τη συμβολή τους στις τέχνες και στα γράμματα. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας επιβάλλονταν δυσβάσταχτοι φόροι και σε συνδυασμό με την ακαρπία του εδάφους κάποιοι Ζαγορίσιοι οδηγήθηκαν στην ξενιτιά. Τα μέρη στα οποία ξενιτεύονταν οι άνθρωποι εκείνο τον καιρό ήταν κυρίως η Μολδοβλαχία , η Ρωσία, η Κωνσταντινούπολη και οι Παραδουνάβιες ηγεμονίες. Οι κάτοικοι ασχολούνταν με το εμπόριο και τη βιοτεχνία με αποτέλεσμα την οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη της περιοχής. Τον πλούτο και τον πολιτισμό της εποχής μαρτυρούν τα μεγάλα αρχοντικά που θαυμάζουμε μέχρι και σήμερα. Όπως είναι φυσικό ακολούθησε η πνευματική ανάπτυξη με αποτέλεσμα την ίδρυση ελληνικών σχολείων σε κάποια χωριά όπως Κουκούλι, Καπέσοβο, Νεγάδες, Σκαμνέλι, Τσεπέλοβο κ.α.

Η περιοχή άκμαζε συνεχώς και οι Ζαγορίσιοι δηλώνοντας υποταγή ζήτησαν με αντιπροσωπεία, αυτονομία, αυτοδιοίκηση και αυτοτέλεια. Ο Σινάν Πασάς αποδέχτηκε τις προτάσεις τους και υπέγραψαν συνθηκολόγηση με την οποία τους παραχώρησε αυτονομία και αυτοδιοίκηση. Αντί φόρων συμφώνησαν να στέλνουν κάθε χρόνο στην Κωνσταντινούπολη έναν ορισμένο αριθμό αντρών (κάθε χωριό ανάλογα με τον πληθυσμό του) που θα υπηρετούσαν ως ιπποκόμοι στο σουλτανικό στρατόπεδο για περίπου 2 μήνες. Η συνθήκη αυτή ονομάστηκε Βοινικό και οι στρατευμένοι Βοινίκιδες. Ανάμεσα στα προνόμια που κατάφεραν να αποκτήσουν ήταν :

Απαγορευόταν αυστηρά η είσοδος των Τούρκων στα χωριά.

Οι κάτοικοι τους δεν πήγαιναν στα τούρκικα δικαστήρια.

Οι Ζαγορίσιοι ασκούσαν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα ελεύθερα και χτυπούσαν τις καμπάνες.

Άλλο ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα της εποχής ήταν η πρωτοφανή δυναμικότητα και ανεξαρτησία της γυναίκας  αποτέλεσμα της μετανάστευσης των αντρών. Η γυναίκα εκ των πραγμάτων ήταν αναγκασμένη να αναλάβει πρωτοβουλίες και καθήκοντα προσπαθώντας συγχρόνως να παραμένει σεμνή ακολουθώντας του πατριαρχικούς κανόνες της εποχής. Συνάμα ήταν σκληρή , «βασανισμένη», έπρεπε να μεγαλώνει τα παιδιά της μόνη δουλεύοντας ταυτόχρονα σκληρά στα χωράφια. Σημαντική είναι η προσφορά της Ζαγορίσιας γυναίκας στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο όταν μετέφερε πολεμοφόδια και τρόφιμα στα βουνά της Ηπείρου ρισκάροντας τη ζωή της και αδιαφορώντας για την τύχη των ορφανών που ενδεχομένως θα άφηνε πίσω έχοντας πάνω απ’όλα την πατρίδα.

Το 1943 οι Γερμανοί κατέστρεψαν καίγοντας τα περισσότερα χωριά του Δήμου. Ακολούθησε η αστυφιλία και η μετανάστευση μετά τον εμφύλιο με συνέπεια την ερήμωση των χωριών εικόνα που δυστυχώς παραμένει μέχρι και σήμερα.

Τέλος από τα Ζαγοροχώρια κατάγονταν και οι φημισμένοι Βικογιατροί. Ήταν πρακτικοί γιατροί που θεράπευαν ανθρώπους και ζώα με βότανα που έχει η χλωρίδα της περιοχής μέσα και γύρω από τη χαράδρα.

ΠΗΓΗ:  www.timfi.gov.gr