Είναι πραγματικά πολύ δύσκολο να μιλήσει κανείς για ένα τόπο τόσο όμορφο, τόσο επιβλητικό, τόσο αξιόλογο και ταυτόχρονα τόσο παραμελημένο. Η Ήπειρος, τα Γιάννενα, τα Ζαγοροχώρια είναι από τα ομορφότερα μέρη της χώρας μας και δεν είναι υπερβολή να πούμε με μεγάλη ιστορική αξία, την οποία οφείλουμε όλοι να γνωρίζουμε.
Ο Ηπειρώτης Έλληνας γαλουχήθηκε με τα ανθρωπιστικά ιδεώδη και έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στην πνευματική και οικονομική ανόρθωση της χώρας μας. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι όλοι οι ευεργέτες είναι Ηπειρώτες. Πανέξυπνοι και δραστήριοι στάθηκαν οι Ζαγορίσιοι από την κατάληψη της Ηπείρου από τους Τούρκους μέχρι και την απελευθέρωση της. Κατόρθωσαν να αποσπάσουν προνόμια από το Σουλτάνο, τα λεγόμενα «σιουρούτια» και συγχρόνως να δημιουργήσουν επαναστατικές οργανώσεις για την απόκτηση της πολυπόθητης ελευθερίας.
Ο τρόπος λοιπόν αυτοδιοικήσεως του Ζαγορίου πρόσφερε λαμπρά αποτελέσματα και συντέλεσε στην πνευματική ανάπτυξη, στη διατήρηση της εθνικής ταυτότητας και κυρίως στη δημιουργία ενός φιλειρηνικού κινήματος.
Ο Κωνσταντίνος Ράδος από το Τσεπέλοβο θεωρείται ότι είναι ο πρώτος εμπνευστής και εισηγητής της ιδέας για την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας Ο Φιλικός Αναγνωστόπουλος αναφέρει ότι: «Απαραλλάκτως τοιαύτην ομιλίαν, οποίαν και του Ξανθού μου έκαμεν και ο κ. Ράδος ότι το παν, το περιεχόμενον εις την κεφαλήν του Σκουφά ήτο ιδικόν του, ως φρονηματίσας αυτόν εις Μόσχαν».
Και ο Γεωργάκης Σωτηρίου, δάσκαλος από τους Νεγάδες Ζαγορίου γράφει στα έμμετρα, αλλά ανέκδοτα απομνημονεύματα του:
"Γέννησε το Τσεπέλοβο τον Ράδο Κωνσταντίνο
τον ένθερμο πατριωτών των Φιλικών εκείνων.
Αυτός πρώτος συνέλαβε ιδέαν εταιρείας της Φιλικής,
για διώξιμο της μισητής Τουρκίας,
κι εις τον Τσακάλωφ και Σκουφά και Ξανθό το Μανώλη
τους είπε την ιδέαν τον με την καρδιά, του όλη..."
Οι Ζαγορίσιοι δεν είχαν ποτέ μεγάλη πείρα στον πόλεμο ούτε και πολεμική παράδοση όπως οι κάτοικοι σε άλλες περιοχές της Ηπείρου. Όμως οι Τσεπελοβίτες έδειξαν με τη συμμετοχή τους στη Φιλική Εταιρεία, στο μεγάλο αγώνα του 1821 καθώς και σε κάθε προσπάθεια για εθνική ανεξαρτησία ότι δεν υστέρησαν σε προθυμία, θυσίες και αγώνες. Ήταν πανέξυπνοι διπλωμάτες και με το πρόσχημα της ουδετερότητας έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στον ξεσηκωμό του γένους μας το 1821. Υπήρχαν πολλοί Τσεπελοβίτες που βοήθησαν τον Αλή να πάρει τη θέση του πασά των Ιωαννίνων και άλλοι που αντιδρούσαν σ αυτή την τοποθέτηση, οι οποίοι μάλιστα είχαν δύναμη και επιρροή στην Πόλη. Εναντίον του Αλή ήταν ο θαυμάσιος πατριώτης Βασίλης Ράδος και η οικογένεια του Τσιγάρα από το Βραδέτο. Αυτοί που υποστήριξαν τον Αλή ήταν οι Ρεσσαίοι, συγγενείς του Νούτσου.
Ο Αλής χρησιμοποίησε πολύ τη σχέση του με τους Ζαγορίσιους, αλλά και πολλά άλλα μέσα για να μπορέσει να γίνει Βεζύρης στα Γιάννενα. Τους είχε υποσχεθεί ότι θα ανατείλουν ημέρες δόξας και ακμής για το Ζαγόρι, αν κατορθώσουν να γίνει πασάς στα Γιάννενα. Ο Αλής έγινε πασάς των Ιωαννίνων και κράτησε το λόγο του. Στα χρόνια του επικρατούσε μεγάλη τάξη στο Ζαγόρι και η διαχείριση των κοινών ήταν ικανοποιητική. Τα προνόμια που δόθηκαν το κατέστησαν αυτόνομο και μάλιστα η Μονή Ρογκοβού Τσεπελόβου προοριζόταν να γίνει Πανεπιστήμιο και έδρα πολιτικού και θρησκευτικού αρχηγού του Ζαγορίου. Ο Αλέξης Νούτσος, Μάνθος Οικονόμου και άλλοι μέσω του ιατρού του σουλτάνου Πασχάλογλου ή Πασχάλη θα αποκτούσαν με πολλά χρήματα φιρμάνι ανεξαρτησίας, ώστε να καταστήσουν το Ζαγόρι ανεξάρτητη ηγεμονία, τύπου Μαυροβουνίου. Είχε οριστεί μάλιστα πολιτικός και θρησκευτικός αρχηγός ο Νεόφυτος Δούκας, της Δικαιοσύνης ο Χριστόδουλος Κλωνάρης και Διευθυντής του Πανεπιστημίου ο Γεννάδιος. Βέβαια όλα αυτά δεν πραγματοποιήθηκαν, γιατί μετά την αίσια τροπή το 1817 της Φιλικής Εταιρείας ακολούθησε η εθνική εξέγερση το 1821 και η κατάργηση των προνομίων το 1868, γεγονότα που σήμαναν και την άρση της πνευματικής ανάπτυξης του Ζαγορίου.
Βεβαίως υπήρξαν και φορές που ο Αλής αθετούσε το λόγο του και παρανομούσε. Ο Ααμπρίδης στο βιβλίο του για τον Αλή Πασά γράφει τα παρακάτω : « Ή Μαριάνιστα από το 1748 εκποιηθείσα ηγοράσθη υπό τριών αδελφών εκ Τσεπσλόβου , παρ'ων ο Αλής δια της βίας αντί 3ΘΟΟ γροσιών, ηγόρασε επ ονόματι της αδερφής του Σιαχνίτσας».
Ο Αλής επισκέφτηκε το Τσεπέλοβο το 1814. Ανέβηκε στο βουνό Ροδόβολη κι έφτασε μέχρι τη Δρακόλιμνη. Επιστρέφοντας στο χωριό φιλοξενήθηκε στο σπίτι του Ιωάννη Ρέσσου κι έπειτα μετέβη στο Καπέσοβο στην οικία του φίλου του Αλέξη Νούτσου. Στο σπίτι του Ρέσσου μπήκε καβάλα στο άλογο του από την επάνω κύρια είσοδο και αφού ξεπέζεψε στην κρεβάτα φιλοξενήθηκε στον περίφημο «χουτζιερέ» της οικογένειας των Ρέσσων.
Σχετικό με την επίσκεψη του Αλή Πασά στα Ζαγοροχώρια είναι και το χρονικό σημείωμα που υπάρχει στην εκκλησία του Αγιου Νικολάου Σκαμνελίου, μηνός Ιουνίου, εκδόσεως 1863. Ο Αλής συμπαθούσε το Τσεπέλοβο. Υπάρχει σχετικό έγγραφο, που δείχνει την υποκειμενική στάση του Αλή υπέρ των Τσεπελοβιτών.
Βεζυρ Αλή Πασάς
Προς εσάς Μπαγιώτες, Σκαμνελήτες και Νηγάδες. Βλέποντες το μπουγιουρδί μου καθώς έκοφταν ξύλα οι Τζεπελοβίτες, έτζι και εις το εξής να κόφτουν ανεμπόδιστα χωρίς να τους εμποδίζει κανένας και από μιας αρχής. Εκείνος που ήθελε εμποδίσει τους Τζεπελοβίτες ...θα το μετανοήση εξ αποφάσεις.
4 Μαιου 1807 (υπογραφή)
Παρ' όλη βέβαια τη συμπάθεια που έτρεφε ο Αλής για τους Τσεπελοβίτες, αυτοί από τη μια μεριά για να μην υποφέρουν από την καταπίεση που τους ασκούσε αρκετές φορές - τα αισθήματα του Αλή ποτέ δεν ήταν σταθερά και για κανέναν - και από την άλλη για να τον έχουν πάντα με το μέρος τους, πλήρωναν αρκετά χρήματα στον ίδιο και στο σαράι του. Αυτό το διαπιστώνουμε και από κάποιες περικοπές από παλιούς λογαριασμούς.
Και τα δύσκολα, τα πολύ δύσκολα χρόνια περνούσαν. Και η μεγάλη φιλοδοξία του Αλή Πασά τον έκανε να ταχθεί αντιμέτωπος με το Σουλτάνο, ο οποίος τον κήρυξε αποστάτη κι έστειλε στην Ήπειρο στρατεύματα με στόχο την εξόντωση του.
Ο Αγγελος Παπακώστας γράφει σχετικά : «Όταν ο Αλή Πασάς, υποκινούμενος από την άμετρη φιλοδοξία του που υποδαύλιζαν οι Έλληνες σύμβουλοι του και μάλιστα εκείνοι που είχαν μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία, πήρε την απόφαση να στραφεί κατά του Σουλτάνου. Δε φανταζόταν βέβαια ότι ο πόλεμος θα γινόταν στην Ήπειρο ».
Τον Αύγουστο του 1820, όταν είδε τα στρατεύματα του Πασόμπεη να φτάνουν έξω από τα Γιάννενα, αποφάσισε να βάλει φωτιά στην πανέμορφη και ξακουστή πόλη της Ηπείρου. Πολλοί Γιαννιώτες κατέφυγαν στα Ζαγοροχώρια μεταφέροντας ό,τι πολύτιμο είχαν διασώσει και αποφασισμένοι να συντονίσουν από 'κει την επαναστατική οργάνωση για λογαριασμό της Ηπείρου. Την οργάνωση αυτή και την κάσσα των Γιαννιωτών διευθύνει στο Τσεπέλοβο ο αξιόλογος πατριώτης και ποιητής Ιωάννης Βηλαράς. Μαζί με το φίλο και συναγωνιστή του Αθανάσιο Ψαλίδα καταστρώνουν σχέδια για τον ξεσηκωμό ολόκληρης της Ηπείρου.
Αξίζει να θυμόμαστε με θαυμασμό και δέος τους ανθρώπους που αγωνίστηκαν για την πατρίδα μας και να προσπαθούμε να τους μιμηθούμε, γιατί αυτοί οδήγησαν το ελληνικό έθνος σε λαμπρές αγωνιστικές και πολιτισμικές κορυφές.
Ο Ηπειρώτης Έλληνας γαλουχήθηκε με τα ανθρωπιστικά ιδεώδη και έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στην πνευματική και οικονομική ανόρθωση της χώρας μας. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι όλοι οι ευεργέτες είναι Ηπειρώτες. Πανέξυπνοι και δραστήριοι στάθηκαν οι Ζαγορίσιοι από την κατάληψη της Ηπείρου από τους Τούρκους μέχρι και την απελευθέρωση της. Κατόρθωσαν να αποσπάσουν προνόμια από το Σουλτάνο, τα λεγόμενα «σιουρούτια» και συγχρόνως να δημιουργήσουν επαναστατικές οργανώσεις για την απόκτηση της πολυπόθητης ελευθερίας.
Ο τρόπος λοιπόν αυτοδιοικήσεως του Ζαγορίου πρόσφερε λαμπρά αποτελέσματα και συντέλεσε στην πνευματική ανάπτυξη, στη διατήρηση της εθνικής ταυτότητας και κυρίως στη δημιουργία ενός φιλειρηνικού κινήματος.
Ο Κωνσταντίνος Ράδος από το Τσεπέλοβο θεωρείται ότι είναι ο πρώτος εμπνευστής και εισηγητής της ιδέας για την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας Ο Φιλικός Αναγνωστόπουλος αναφέρει ότι: «Απαραλλάκτως τοιαύτην ομιλίαν, οποίαν και του Ξανθού μου έκαμεν και ο κ. Ράδος ότι το παν, το περιεχόμενον εις την κεφαλήν του Σκουφά ήτο ιδικόν του, ως φρονηματίσας αυτόν εις Μόσχαν».
Και ο Γεωργάκης Σωτηρίου, δάσκαλος από τους Νεγάδες Ζαγορίου γράφει στα έμμετρα, αλλά ανέκδοτα απομνημονεύματα του:
"Γέννησε το Τσεπέλοβο τον Ράδο Κωνσταντίνο
τον ένθερμο πατριωτών των Φιλικών εκείνων.
Αυτός πρώτος συνέλαβε ιδέαν εταιρείας της Φιλικής,
για διώξιμο της μισητής Τουρκίας,
κι εις τον Τσακάλωφ και Σκουφά και Ξανθό το Μανώλη
τους είπε την ιδέαν τον με την καρδιά, του όλη..."
Οι Ζαγορίσιοι δεν είχαν ποτέ μεγάλη πείρα στον πόλεμο ούτε και πολεμική παράδοση όπως οι κάτοικοι σε άλλες περιοχές της Ηπείρου. Όμως οι Τσεπελοβίτες έδειξαν με τη συμμετοχή τους στη Φιλική Εταιρεία, στο μεγάλο αγώνα του 1821 καθώς και σε κάθε προσπάθεια για εθνική ανεξαρτησία ότι δεν υστέρησαν σε προθυμία, θυσίες και αγώνες. Ήταν πανέξυπνοι διπλωμάτες και με το πρόσχημα της ουδετερότητας έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στον ξεσηκωμό του γένους μας το 1821. Υπήρχαν πολλοί Τσεπελοβίτες που βοήθησαν τον Αλή να πάρει τη θέση του πασά των Ιωαννίνων και άλλοι που αντιδρούσαν σ αυτή την τοποθέτηση, οι οποίοι μάλιστα είχαν δύναμη και επιρροή στην Πόλη. Εναντίον του Αλή ήταν ο θαυμάσιος πατριώτης Βασίλης Ράδος και η οικογένεια του Τσιγάρα από το Βραδέτο. Αυτοί που υποστήριξαν τον Αλή ήταν οι Ρεσσαίοι, συγγενείς του Νούτσου.
Ο Αλής χρησιμοποίησε πολύ τη σχέση του με τους Ζαγορίσιους, αλλά και πολλά άλλα μέσα για να μπορέσει να γίνει Βεζύρης στα Γιάννενα. Τους είχε υποσχεθεί ότι θα ανατείλουν ημέρες δόξας και ακμής για το Ζαγόρι, αν κατορθώσουν να γίνει πασάς στα Γιάννενα. Ο Αλής έγινε πασάς των Ιωαννίνων και κράτησε το λόγο του. Στα χρόνια του επικρατούσε μεγάλη τάξη στο Ζαγόρι και η διαχείριση των κοινών ήταν ικανοποιητική. Τα προνόμια που δόθηκαν το κατέστησαν αυτόνομο και μάλιστα η Μονή Ρογκοβού Τσεπελόβου προοριζόταν να γίνει Πανεπιστήμιο και έδρα πολιτικού και θρησκευτικού αρχηγού του Ζαγορίου. Ο Αλέξης Νούτσος, Μάνθος Οικονόμου και άλλοι μέσω του ιατρού του σουλτάνου Πασχάλογλου ή Πασχάλη θα αποκτούσαν με πολλά χρήματα φιρμάνι ανεξαρτησίας, ώστε να καταστήσουν το Ζαγόρι ανεξάρτητη ηγεμονία, τύπου Μαυροβουνίου. Είχε οριστεί μάλιστα πολιτικός και θρησκευτικός αρχηγός ο Νεόφυτος Δούκας, της Δικαιοσύνης ο Χριστόδουλος Κλωνάρης και Διευθυντής του Πανεπιστημίου ο Γεννάδιος. Βέβαια όλα αυτά δεν πραγματοποιήθηκαν, γιατί μετά την αίσια τροπή το 1817 της Φιλικής Εταιρείας ακολούθησε η εθνική εξέγερση το 1821 και η κατάργηση των προνομίων το 1868, γεγονότα που σήμαναν και την άρση της πνευματικής ανάπτυξης του Ζαγορίου.
Βεβαίως υπήρξαν και φορές που ο Αλής αθετούσε το λόγο του και παρανομούσε. Ο Ααμπρίδης στο βιβλίο του για τον Αλή Πασά γράφει τα παρακάτω : « Ή Μαριάνιστα από το 1748 εκποιηθείσα ηγοράσθη υπό τριών αδελφών εκ Τσεπσλόβου , παρ'ων ο Αλής δια της βίας αντί 3ΘΟΟ γροσιών, ηγόρασε επ ονόματι της αδερφής του Σιαχνίτσας».
Ο Αλής επισκέφτηκε το Τσεπέλοβο το 1814. Ανέβηκε στο βουνό Ροδόβολη κι έφτασε μέχρι τη Δρακόλιμνη. Επιστρέφοντας στο χωριό φιλοξενήθηκε στο σπίτι του Ιωάννη Ρέσσου κι έπειτα μετέβη στο Καπέσοβο στην οικία του φίλου του Αλέξη Νούτσου. Στο σπίτι του Ρέσσου μπήκε καβάλα στο άλογο του από την επάνω κύρια είσοδο και αφού ξεπέζεψε στην κρεβάτα φιλοξενήθηκε στον περίφημο «χουτζιερέ» της οικογένειας των Ρέσσων.
Σχετικό με την επίσκεψη του Αλή Πασά στα Ζαγοροχώρια είναι και το χρονικό σημείωμα που υπάρχει στην εκκλησία του Αγιου Νικολάου Σκαμνελίου, μηνός Ιουνίου, εκδόσεως 1863. Ο Αλής συμπαθούσε το Τσεπέλοβο. Υπάρχει σχετικό έγγραφο, που δείχνει την υποκειμενική στάση του Αλή υπέρ των Τσεπελοβιτών.
Βεζυρ Αλή Πασάς
Προς εσάς Μπαγιώτες, Σκαμνελήτες και Νηγάδες. Βλέποντες το μπουγιουρδί μου καθώς έκοφταν ξύλα οι Τζεπελοβίτες, έτζι και εις το εξής να κόφτουν ανεμπόδιστα χωρίς να τους εμποδίζει κανένας και από μιας αρχής. Εκείνος που ήθελε εμποδίσει τους Τζεπελοβίτες ...θα το μετανοήση εξ αποφάσεις.
4 Μαιου 1807 (υπογραφή)
Παρ' όλη βέβαια τη συμπάθεια που έτρεφε ο Αλής για τους Τσεπελοβίτες, αυτοί από τη μια μεριά για να μην υποφέρουν από την καταπίεση που τους ασκούσε αρκετές φορές - τα αισθήματα του Αλή ποτέ δεν ήταν σταθερά και για κανέναν - και από την άλλη για να τον έχουν πάντα με το μέρος τους, πλήρωναν αρκετά χρήματα στον ίδιο και στο σαράι του. Αυτό το διαπιστώνουμε και από κάποιες περικοπές από παλιούς λογαριασμούς.
Και τα δύσκολα, τα πολύ δύσκολα χρόνια περνούσαν. Και η μεγάλη φιλοδοξία του Αλή Πασά τον έκανε να ταχθεί αντιμέτωπος με το Σουλτάνο, ο οποίος τον κήρυξε αποστάτη κι έστειλε στην Ήπειρο στρατεύματα με στόχο την εξόντωση του.
Ο Αγγελος Παπακώστας γράφει σχετικά : «Όταν ο Αλή Πασάς, υποκινούμενος από την άμετρη φιλοδοξία του που υποδαύλιζαν οι Έλληνες σύμβουλοι του και μάλιστα εκείνοι που είχαν μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία, πήρε την απόφαση να στραφεί κατά του Σουλτάνου. Δε φανταζόταν βέβαια ότι ο πόλεμος θα γινόταν στην Ήπειρο ».
Τον Αύγουστο του 1820, όταν είδε τα στρατεύματα του Πασόμπεη να φτάνουν έξω από τα Γιάννενα, αποφάσισε να βάλει φωτιά στην πανέμορφη και ξακουστή πόλη της Ηπείρου. Πολλοί Γιαννιώτες κατέφυγαν στα Ζαγοροχώρια μεταφέροντας ό,τι πολύτιμο είχαν διασώσει και αποφασισμένοι να συντονίσουν από 'κει την επαναστατική οργάνωση για λογαριασμό της Ηπείρου. Την οργάνωση αυτή και την κάσσα των Γιαννιωτών διευθύνει στο Τσεπέλοβο ο αξιόλογος πατριώτης και ποιητής Ιωάννης Βηλαράς. Μαζί με το φίλο και συναγωνιστή του Αθανάσιο Ψαλίδα καταστρώνουν σχέδια για τον ξεσηκωμό ολόκληρης της Ηπείρου.
Αξίζει να θυμόμαστε με θαυμασμό και δέος τους ανθρώπους που αγωνίστηκαν για την πατρίδα μας και να προσπαθούμε να τους μιμηθούμε, γιατί αυτοί οδήγησαν το ελληνικό έθνος σε λαμπρές αγωνιστικές και πολιτισμικές κορυφές.
ΠΗΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: http://hayati.gr
ΦΩΤΟ: Από προσωπικό αρχείο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου